ئەو ڤیتامینانە چین کە کار لە جەستە و مێشکمان دەکەن؟
Vitamin B
هەشت ڤیتامین B یەکە کۆمەڵێک ڤیتامینن کە لە ئاودا دەتوێنەوە و بەشدارن لە کارە جیاوازەکانی خانە لە سەرتاسەری جەستەدا. وەک گروپێکن ئەوان بەشداری دەکەن لە تەندروستی مێشک بە پشتگیریکردنی کاردانەوەکان کە بەشدارن لە بەرهەمهێنانی وزە، دروستکردن و چاککردنەوەی DNA و RNA، و بەرهەمهێنانی چەندین یەکەی ئاماژەدان و ماددە کیمیاییەکان کە لەلایەن سیستەمی دەمارەوە بەکاردەهێنرێن.
پێداچوونەوەیەکی سیستماتیک لەسەر ئەو کەسانەی کە تەمەنیان لە سەرووی ٤٠ ساڵەوەیە و تووشی نەخۆشی بیرچوونەوە نەبوون ، دەرکەوتووە کە خواردنی ڤیتامینەکانی B، B6 (pyridoxine), B9 (folate), and B12 (cobalamin)بۆ ماوەی لانیکەم سێ مانگ یادەوەری و ناسینەوەی جیهانی باشتر دەکات. توێژینەوەکان پێشنیاری ئەوە دەکەن کە بۆ ئەو کەسانەی کەمیی یەکێک یان زیاتر لە ڤیتامینەکانی B یان هەیە، تەواوکەری ڤیتامین کۆمپلێکسی B ڕەنگە سوودی زیاتری هەبێت بۆ تەندروستی مێشک لە بەکارهێنانی تەواوکەری ڤیتامینە جیاکراوەکان.
پڕۆگرامی چالاککردنەوەی مێشک و یادگە – نهێنی ڕاستەقینە بۆ گەیشتن بەو پەڕی سەرکەوتن لە ژیاند
Vitamin C
ڤیتامین C ڤیتامینێکی بنەڕەتییە کە لە ئاودا دەتوێتەوە و دەبێت لە سەرچاوەی خۆراکییەوە بەدەستبهێنرێت چونکە ناتوانرێت لەلایەن جەستەوە بەرهەمبهێنرێت. توێژینەوەکان ڕۆڵی جۆراوجۆری ڤیتامین Cیان لە مێشکدا نیشانداوە، کە بریتین لە پشتگیریکردن لە گەشەکردنی دەمارەکان و کارکردنی گواستنەوەی دەماری . (دروستبوونی خوێنبەرەکان)، و کارکردنی دژە ئۆکسێنەر. سەرەڕای ئەوەش، ڤیتامین C پشتگیری لە دووبارە دروستبوونەوە (نوێبوونەوەی) دژە ئۆکسێنەرەکانی تر دەکات، antioxidants وەک glutathione و vitamin E.
یەکێک لە توێژینەوەکان کە پەیوەندی نێوان ئاستی ڤیتامین C و ئەدای تواناکانی مێشک لە هەردوو کەسی تەندروست و تێکچووی مێشکدا تاقیکردەوە، دەرکەوت کە ئەو کەسانەی لە ڕووی مەعریفیەوە تەواو بوون (تەندروست بوون ) کە چڕیی ڤیتامین Cیان لە خوێندا زیاتر بووە .
Vitamin E
یەکێکە لەباشترین ڤیتامینەکان توانا زەینییەکان ، ڤیتامین E گروپێکە لە هەشت پێکهاتەی سروشتی پێکهاتووە tocopherols و tocotrienols. وەک دژە ئۆکسێنەرێکی تواوە لە چەوریدا کاردەکەن . ( یەکێک لە توێژینەوەکان ئاستی پێکهاتەکانی ڤیتامین Eی لە گەورەکاندا تاقیکردەوە کە تێکچوونی توانای زەینی سووکیان هەیە (MCI) و نەخۆشی ئەلزەهایمەر (AD) . توێژەران بۆیان دەرکەوتووە کە ئاستی نزم لە ماددەی تۆکۆفیرۆل و تۆکۆترینۆل پەیوەندی بە زیادبوونی مەترسی تووشبوون بە MCI و AD هەیە.
Vitamin K
ڤیتامینێکی تری تواوە لە چەوریدا، ڤیتامین K لە خۆراکدا وەک فایلۆکوینۆن K1 و چەندین مێناکوینۆن K2دا هەیە. (١) لە سیستەمی دەماردا ڤیتامین K یارمەتی چالاککردنی هەندێک پرۆتین دەدات کە بەشدارن لە مانەوەی خانە دەمارییەکان و پشتگیری لە دروستکردنی سفینگۆلیپید (s (phingolipids دەکات کە پێکهاتەیەکی لە بەرگی مایلین دەمارەکان لەیەکتر جیادەکاتەوە .کەمی ڤیتامین K پەیوەندی بە کەمی جێبەجێ کاری توانا زەینییەکانەوە هەیە. ئاستی بەرزی فیلۆکوینۆن پەیوەندی بە بیرەوەری زارەکییەوە هەیە هەیە.
ئەنجامی توێژینەوەکە دەریخستووە کە ئەو بەشداربووانەی کە چڕیی ڤیتامین Kیان بەرزە، بیرەوەری زارەکی باشتریان نیشانداوە ، بە بەراورد لەگەڵ ئەو بەشداربووانەی کە ئاستی ڤیتامینیان لە خوێندا کەمتربووە
Vitamin A
ڤیتامین A پێویستە بۆ گەشەکردنی ئاسایی کۆرپەلە، بەڵام ڕۆڵی لە مێشکی گەورەکاندا هێشتا بە هەژاری لێی تێدەگەین. ڤیتامین A، رێتینۆیدەکان، بەشدارن لە ڕێڕەوێکی ئاڵۆزی ئاماژەدان کە دەربڕینی جینەکان ڕێکدەخات و لە سیستەمی ناوەندی دەماریدا ،
توێژەرانی پەیمانگای سالک بۆ توێژینەوەی بایۆلۆجی بۆیان دەرکەوتووە کە ڤیتامین A پەرە بە فێربوون دەدات، هەروەها یەکەم بەڵگەیان خستۆتەڕوو کە ڤیتامینەکە کاریگەری لەسەر چالاکی خانەکانی مێشک هەیە لە ناوچەیەکدا کە پەیوەندی بە فێربوون و یادەوەرییەوە هەیە.
