پەیوەندی لایەنی تەندروستی بە مێشکەوە

ژیری ئاسایی لە مێژە پێشنیاری ئەوەمان بۆ دەکات کە ناتوانین خانە نوێیەکانی مێشک گەشە پێبدەین؛ کە ئێمە لەگەڵ هەموو ئەو خانانەی مێشکامان لەدایک دەبین کە هەمانە و کاتێک ئەو خانە خۆڵەمێشیانە بەسەر دەچن، بۆ هەمیشە نامێنن.

ئەم باوەڕە بەشێکی بەهۆی ئەو ڕاستییەوە بوو کە هەندێک ئەرکی جووڵەیی (جووڵە) و توانستی زەینی (بیرکردنەوە) تا تەمەنمان زیاتر بێت، زیاتر دابەزینیان هەیە. بەڵام ئایا ئەمە دەبێ ئەوە پیشان بدات کە هەموو شتێک لە دابەزیندایە کاتێک لە تەمەنێکی دیاریکراو نزیک دەبینەوە و هیچ بژاردەیەکمان نییە جگە لە چاوەڕوانی دابەزینی حەتمی ؟

خانەکانی مێشک و هیپۆکامپوس

لە کاتێکدا زۆرینەی خانەکانی مێشکمان لە کاتێکدا دروست دەبن کە ئێمە لە سکی دایکمانداین، هەندێک بەش لە مێشکدا هەن کە بەردەوامن لە دروستکردنی خانەی دەماری نوێ لە کاتی کۆرپەلەیدا. بەڵام تا دەیەکانی ڕابردوو، توانای سنوورداری مێشک بۆ دووبارە دروستبوونەوە، ئەو باوەڕەی لێکەوتەوە کە دروستبوونی دەمارەکان- لەدایکبوونی خانە نوێیەکانی مێشک- هەر زوو دوای ئەم قۆناغە دەوەستن

بەڵام لێکۆڵینەوەکان کە لە ماوەی دوو دەیەی ڕابردوودا ئەنجامدراون، دەریانخستووە کە لانیکەم بەشێکی مێشک بەردەوامە لە دروستکردنی خانەی نوێ بەدرێژایی ژیانی مرۆڤ .
لە کۆتاییەکانی نەوەدەکاندا، توێژەرانی زانکۆی ڕۆکفێلەرز لە شاری نیویۆرک توێژینەوەیەکیان ئەنجامدا کە تێیدا مەیموونەکانی مارمۆسێت بە دەرزییەکی کیمیایی شوێن پێهەڵگریان لێدرا کە دەتوانێت جیاوازی بکات لە نێوان خانە پێگەیشتوەکانی مێشک کە بە هێواشی دابەش دەبن و خانە نوێیەکانی خێرا دابەشبوون. ئەوەی بۆیان دەرکەوت ئەوەیە کە هیپۆکامپوس (ناوچەیەکی مێشک کە پەیوەندی بە یادەوەری و فێربوون و هەستەکانەوە هەیە) بەردەوام بووە لە دروستکردنی خانەی نوێ بەبێ سنووردارکردنی تەمەن و کات.

توێژینەوەکانی دواتر بە بەکارهێنانی مێژووی کاربۆن (کە تەمەن و پرۆسەی گەشەکردنی خانەکان هەڵدەسەنگێنن) پشتڕاستیان کردەوە کە خانەکانی ناو هیپۆکامپوس، لەکاتێکدا بەردەوام دەمرن، بە خێرایی بە خانەکانی نوێ جێگەیان گرتووەتەوە. تەنها بە دروستبوونی ئەم خانانە کە هیپۆکامپوس توانای پاراستنی ئەرکە ناوەندییەکانی هەیە .
هەروەها ئەوەی نیشانی داین ئەوەیە کە ژمارەی خانە نوێیەکان، و ئەو فرێکوێنسییەی کە بەهۆیانەوە دروست دەبن، لەگەڵ تەمەندا دەست دەکەن بە دابەزین. لەگەڵ ئەوەشدا، ڕێژەی دابەزین بە یەکسانی نەبینرا و دەتوانێت لە بابەتێکەوە بۆ بابەتێکی تر جیاوازییەکی بەرچاوی هەبێت.

– پڕۆگرامی چالاککردنەوەی مێشک و یادگە – نهێنی ڕاستەقینە بۆ گەیشتن بەو پەڕی سەرکەوتن لە ژیاندا –

توێژینەوە چیمان پێدەڵێت دەربارەی لەدایک بوونی خانە نوێیەکانی مێشک .

توێژینەوەکانی سەرەوە بە گرنگ دادەنرێت هەروەک چۆن ئەوە پیشان دەدات کە هۆکارگەلێک هەن کە دەتوانن پرۆسەی دروستبوونی دەمارەکانی گەورەساڵان هان بدەن و ڕێگری لێبکەن. تەنانەت ئاماژە بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشییە تێکچووەکان، وەک نەخۆشییەکانی ئەلزەهایمەر و پارکینسۆن، تەنانەت پێچەوانەکردنەوەی ئەو زیانانەی کە بەهۆی برینداربوونی مێشکەوە تووشی زەبر و زەنگ دەبن.

وەرزشی جەستەت بکە

لە نێو ئەو هۆکارانەی کە دەتوانن ئەم پرۆسەیە باشتر بکەن، وەرزشکردن بە هۆکارێکی گرنگ دادەنرێت. توێژینەوە سەرەتاییەکانی ئاژەڵان کە لەلایەن زانایانی زانکۆی شیکاگۆوە ئەنجامدراون، دەرکەوتووە کە ڕاهێنانی هەناسەدان بووەتە هۆی زیادبوونی بەرهەمهێنانی خانەکان لە هیپۆکامپوس و زیادبوونی بڕی ئەو زانیارییە بۆماوەییانەی کە کۆد دەکرێن. ئەوەی ئەمە پێمان دەڵێت ئەوەیە کە نەک تەنها کارکردنی مێشک باشتر دەبێت، بەڵکو خانەکان خۆیان باشتر توانای هەڵگرتنی زانیارییان هەیە بۆ فێربوون و بیرەوەریش.

توێژینەوەکانی زانکۆی پێنسیلڤانیا لە ساڵی ٢٠١٠دا ئاماژەیان بەوە کردووە کە ڕاهێنانی هەناسەدان لە نێوان ١٢٠ کەسی پێگەیشتوودا قەبارەی ڕاستەقینەی هیپۆکامپوسی بە ڕێژەی لەسەدا دوو زیاد کردووە و بە شێوەیەکی کاریگەر لەدەستدانی خانەکانی پەیوەست بە پیربوون بە ڕێژەی ساڵێک بۆ دوو ساڵ پێچەوانە کردووەتەوە .
وەرزش بە مێشکت بکە .

جگە لە وەرزشکردن، زاناکان بۆیان دەرکەوتووە کە ژینگەی دەوڵەمەندکراوی فێربوون دەتوانێت بەشداربێت لە مانەوەی خانە کۆنەکان و بەرهەمهێنانی خانە نوێیەکان. بە کورتی پێشنیار دەکرێت کە تا زیاتر وەرزش بە مێشکت بکەیت، زیاتر دەتوانیت کارکردنی مێشکت بە باشترین شێوە بپارێزیت.

لە لایەکی دیکەوە، هۆکارگەلێک هەن کە ڕاستەوخۆ دروستبوونی دەمارەکان تێکدەدەن. بەشێوەیەکی سەرەکی لە نێو ئەمانەدا تەمەنە بۆ نموونە دەزانین کە تا ئەو کاتەی زۆرێک لە گەورەکان دەگەنە تەمەنی هەشتاکان، زۆرێک لە پەیوەندییە دەمارییەکانی ناو هیپۆکامپوس لەدەست دەچن.