, Keidar-Levin, Y., and Schein, G. (2007). “Action bias among elite soccer goalkeepers: The case of penalty kicks.” Journal of Economic Psychology. 28(5), 606-621. DOI: 10.1016/j.joep.2006.12.001
Patt, A, and Zeckhauser, R. (2000). “Action Bias and Environmental Decisions”. Journal of Risk and Uncertainty. 21(1), 45-72
Zeelenberg, M., van den Bos, K., van Dijk, E., and Pieters, R. (2002). “The Inaction Effect in the Psychology of Regret”. Journal of Personality and Social Psychology. 82(3), 314-327. DOI: 10.1037//0022-3514.82.3.314
Kiderman A, Ilan U, Gur I, Bdolah-Abram T, Brezis M. (2013). “Unexplained complaints in primary care: evidence of action bias”. Journal of Family Practice. 62(8), 408-413.
فێرئەبیت کەوا پێشبینیەکانت تا چ ڕادەیەک گرنگن بۆ بەدیهێنانی خەون و ئاواتەکانت. وە چۆن بڕیار لەسەر خۆت و ئامانجەکانت و تەنانەت کەسانی چواردەوریشت ئەدەیت؟
لە ساڵی 218 ك ئیمامی موسلیم دەستی كردوە بە گوێگرتن لە فەرموودە لە (یحیى ی كوڕی یحیى التمیمی) , ئەوە بە یەكەم گوێگرتن دێتە ژماردن , هەر لە تەمەنی منداڵییەوە بە شوێن زانست و فەرموودەدا گەڕاوە وە لەو پێناوەدا سەردانی زۆربەی فەرموودەناسانی ولآتانی كردوە سەردانی حیجاز و شام و خوراسان و الری و عیراق و مەككە و مەدینە و میسر ی كردوە . لە ساڵی 220 ك چوە بۆ حەج هێشتا مووی لێنەهاتبوو . مامۆستاكانی : لە مەككە گوێبیستی (القعنبی) بوو كە بە گەورەترین مامۆستای دادەنرێت و لە شاری (كوفە) گوێبیستی (أحمد ی كوڕی یونس) بوە پاشان گەڕاوەتەوە نیشتمانەكەی خۆی , پاش چەند ساڵێك سەفەری كردوە بۆ شارەكان و بە زۆری لای (علی كوڕی الجعد) دانیشتوە بەلآم لە (صحیح)ەكەیدا هیچ فەرمودەی لێ نەگێڕاوەتەوە . ژمارەی مامۆستاكانی 220 مامۆستا زیاتر بوە لەوانە مامۆستایانی ئەو شارانەی كە باسمان كرد و وەكو ( احمد بن حنبل و اسحاق بن راهویە و یحیى بن معین و بوخاری و الدارمی و ابن حمید ) و هەروەها مامۆستاكانی ئیمامی بوخاری . لێرەدا – بە پشتیوانی خوا – ناوی دە مامۆستا دەهێنن كە ئیمامی موسلیم لە هەموو كەسێك زیاتر فەموودەی لێیان گێڕاوەتەوە لەوانە : أبو بكر ابن أبی شیبە و أبو خیثمە زهیر بن حرب و محمد بن المثنى(الزمن) و قتیبە بن سعید و محمد بن عبدالله بن نمیر و أبو كریب محمد بن العلاء ابن كریب و محمد بن بشار(بندار) و محمد بن رافع النیسابوری و محمد بن حاتم (السمین) و علی بن حجر السعدی . ئیمامی بوخاری لە هەموو ئەو مامۆستایانەوە فەرموودەی گێڕاوەتەوە تەنها لە محمد بن حاتم نەبێت كە هیچ فەرموودەیەكی لێنەگێڕاوەتەوە . پێشەوا ابن الصلاح الشهرزوری دەڵێت : هەرچەندە (مسلم) زانیارییەكی زۆری لە بوخاری یەوە وەرگرتوە بەلآم بەشداری ئەو دەكات لە زۆربەی مامۆستاكانیدا ) واتە : زۆربەی مامۆستاكانی بوخاری مامۆستای موسلیم بوە . هەروەها ئیمامی بوخاری بە دیارترین مامۆستای ئیمامی موسلیم دادەنرێت و زۆر سوودی لێوەرگرتوە و شوێن پێی ئەوی هەڵكردوە لە وەرگرتن و گواستنەوەی فەرموودەدا . زۆر جار ئیمامی (مسلم) دەهات بۆ لای ئیمامی بوخاری و نێو چاوانی ماچ دەكرد و دەیفەرموو:- لێم گەڕێن با هەردوو پێت ماچ بكەم ئەی مامۆستای مامۆستاكان و گەورەی فەرموودەناسان و پزیشكی فەرموودە لە (علل) ەكانیدا . كاتێ ئیمامی بوخاری سەردانی نیسابوری كرد ئیمامی موسلیم بوو بە یەكێ لە قوتابیەكانی و لێی جیا نەبوەوە و بە جێی نەدەهێشت و لە زانستەكانی ئەو سوود مەند بوو , رێگاكەی ئەوی گرتە بەر و زۆر بەرگری لە خۆی و بۆچوونەكانی دەكرد تەنانەت لە پێناوی ئەودا وازی لە مامۆستاكەی خۆی كە ( محمد ی كوڕی یحیى الذهلی) بوو هێنا چونكە رۆژێكیان (الذهلی) لە مەجلیسەكەی خۆیدا -كە ئیمامی موسلیمیش ئامادە بوو- گوتی :- هەر كەسێ بۆچوونی وەكو بوخاری یە دەربارەی مەسەلەی ( اللفظ بالقرآن ) با هەستێت و مەجلیسەكەمان بە جێبهێڵێ , بۆیە یەكسەر ئیمامی موسلیم هەستا و گەڕایەوە بۆ ماڵەكەی خۆی , هەر فەرموودەیەكی لە (الذهلی) یەوە كۆ كردبوەوە هەمووی كۆ كردەوەو گەڕانییەوە بۆ (الذهلی) و چیتر فەرموودەی لە ئەوەوە نەگێرایەوە نە لە (صحیح)ەكەیدا و نە لە كتێبێكی تردا كۆمەڵێكی زۆر لە فەرموودەناسان فەرموودەیان لە ئیمامی ( موسلیم) ەوە گێڕاوەتەوە كە تیایاندا پێشەوا بوون لەو سەردەمەدا هەندێكیان هاوەڵی خۆی بوون لەوانە ( أبو حاتم الرازی )و ( موسا ی كوڕی هارون ) و ( أحمد ی كوڕی سلمە ) و ( الترمذی ) و چەندانی تر , زانایان یەكدەنگن لە سەر ئەوەی كە موسلیم پێشەوایەكی پایەبەرز و بەڕێزە و لە بوراەكەی خۆی دا لێهاتوو بووەو پێش كەوتوە بەڵگەیشمان لە سەر ئەوە كتێبەكەیەتی كە بە (صحیح مسلم ) ناسراوە
قوتابییەكانی :
ئیمامی موسلیم چەندەها قوتابی هەبوە كە زۆربەیان لە زانایان و فەرموودەناسان و ناودارانن هەندێك لەوانەی كە فەرموودەیان لێگێڕاوەتەوە قوتابی خۆی بوونە , لە قوتابییە ناودارەكانی : (أبو الفضل أحمد بن سلمە و ابراهیم بن أبی طالب و أبو عمرو الخفاف و حسین بن محمد القبانی و أبو عمرو المستملی و صالح بن محمد الحافظ و علی بن الحسن الهلالی و محمد بن عبدالوهاب الفراء -كە ئەو دوانە مامۆستای بوونە – هەروەها علی بن الحسین بن الجنید و ابن خزیمە و ابن صاعد …هتد ئیمامی الترمذی تەنها یەك فەرمودەی لێگێراوەتەوە لە (جامع)ەكەیدا . چەند نمونەیەك لە قسەی زانایان دەربارەی ئیمامی موسلیم : هەردوو زانای بە ناوبانگ أبو زرعە و أبو حاتم ئیمامی موسلمیان پێش دەخەست بە سەر هەموو زانایانی سەردەمی خۆیدا لە زانیاری دەربارەی فەرموودەی راست و دروست . جارێكیان اسحاق ی كوڕی منصور بە ئیمامی مسلم دەڵێت : لەخەیر و چاكە بێبەش نابین تا خوای گەورە تۆ بۆ موسڵمانان بهێڵێ . ابن الأخرم دەڵێت : ئەم شارەی ئێمە سێ پیاوی تێدا هەڵكەوتوە لە فەرموودەدا ئەوانیش : محمد ی كوڕی یحیى و ابراهیم ی كوڕی أبی طالب و مسلم)) محمد بن بشار (بندار ) دەڵێت :- ( حفاظ ی ئەم دونیایە چوار كەسن ابو زرعە لە الری ومسلم لە نیسابور و عبدالله الدارمی لە سمرقند و محمد بن اسماعیل لە بوخارا ) ئیمامی الذهبی لە (سیر أعلام النبلاء)دا لە سەرەتای باسی ژیانی موسلیمدا دەڵێت :- ((الامام الكبیر الحافظ المجود الحجە الصادق )) هەروەها دەڵێت : ئیمامی موسلیم یەكێكە لە پایەكانی فەرمودە )
نوسینەكانی :
ئیمامی موسلیم چەند كتێبێكی نوسیوە كە تاكو ئێستا موسڵمانان سوودی لێوەردەگرن و كردویانەتە سەرچاوەی زانست و زانیاری خۆیان لەوانە :