شەش بنەماكەی زانستی پرۆگرامكردنی زمانی دەماری

شەش بنەماكەی زانستی پرۆگرامكردنی زمانی دەماری

ئاوات نصراللە

زانستی پرۆگرامكردنی زمانی-دەماری، شەش بنەمای سەرەكی و بنچینەیی هەیە، كە بە پایەكانی (ئێن ئێڵ پی) ناسراوە (Six Pillars of NLP) ئەمانەش بریتین لە :

تۆ- (حاڵەتی سۆزە هەڵچوون و ئاستی لێهاتنت)

تۆ خۆت چەقی دروستكردنی كاریگەریەكانی، تۆ ئەو كەسەیت كە دەتوانی NLP بكەیتە زانستێكی كرداری و كاریگەر، كە سەرتاپای ژیانت بگۆڕێت و بیكاتە نمونە، یان بە پێچەوانەوە ئەو ببیتە ئەو كەسەی كە ببیتە مایەی ناشرینكردنی خودی زانستەكەش و بێ كەڵككردنی، هەروەها NLP ئامێرێكە كە دەتوانی بە چاك یان خراپ سوودی لێوەربگریت و لە هەمانكاتدا بە كردەوەكانت بیكەیتە بەشێك لە ڕاستیەكانی ژیان. تۆ خۆت دەبیتە چەقی كاریگەریەكان و خۆت بەرپرسیاری یەكەمی بەرامبەر بە خۆت و ژیانت و هەرخۆت دەتوانی دڵت ئاوەڵابكەیت، بۆ وەرگرتنی ئەو زانیاریانە و پەسەندكردنیان وەك ڕاستیەك ئەگەر چی بە شێوەیەكی كاتیش بێت.

2-پێش داوەریەكان- بنەماكانی ئێن ئێڵ پی

لە زانستی NLPدا چەندە گرنگە ئەو شتەی كە دەوترێت بنەمای زانستی هەبێت، هێندەش گرنگی بەوە دەدرێت كە گەر ئەو وتراوە پێش لەوەی بیر لە بەڵگە و سەلماندن بكەینەوە، بە ڕاست زانینی چ كاریگەریەكمان لەسەر دروست دەكات، بۆ نمونە كاتێك دەڵێین: “ئەم كارە ئاسانە” چۆن گرنگە بزانین ئەم وتە ڕاستە كە ئاسانە یان نا، هێندەش گرنگە كە بزانین گەر ئەمە پێشداوەریمان بێت بۆ كارێك ئەوا ئەو كارە چەندێك ئاسان دەبێت. ڕونتر بڵێم پێشداوەریەكان پێشوەخت ڕێڕەوی هاتنەدی ئەو وتەیەن یان ئەو بیرۆكەیەن كە بەرهەمی مێشكمانە.

كۆمەڵێك پێشداوەری هەن لەم زانستەدا كە كاریگەرن و ڕۆڵی سەرەكی دەبینن لە ژیانماندا بۆ نمونە یەكێك لە پێشداوەریەكان ئەمەیە: (گەر هەركەسێك لەو پەڕی دونیا بتوانێت كارێك بە ئەنجام بگەیەنێت ئەوا تۆش لەم پەڕی دونیا بە هەمان ستراتیژیەت دەتوانیت ئەو كارە بە ئەنجام بگەیەنێت) ئەم پێشداوەریە ڕۆڵێكی بەرچاوی هەبووە لە ژیانی فێرخوازانی NLPدا، هەر بۆیە كاری مۆدێلین بە شێویەكی كرداری و بەرچاو بەپێی ئەم زانستە بە ئەنجام گەیەنراوە. دیارە هەركەسێك كە كارێك بە ئەنجام دەگەیەنێت بە ستراتیژیەتێكی تایبەت ئەم كارە دەكات، ستراتیژیەتیش مەبەست پێی، هەموو ئەو هۆكار و كەرەستە وشێوازانەیە كە بۆ بە ئەنجام گەیاندنی كارەكە پێویستن كە دەتوانین بڵێین:

1. كەرەستەكان
2. ڕێژەی كەرەستەكان
3. ڕیزبەندی لە بەكارهێنانیان.

نمونە بۆ ئەم ڕاستیە دروستكردنی كێك، شیرینی یان هەر شتێكی ترە، ئەگەر كەسێك لەو پەڕی دونیا كێكێك دروست بكات تۆش دەتوانیت بە هەمان ستراتیژیەت (كە وەستای دروستكردنی كێكەكە گرتوویەتیەبەر) كێكێكی هاوشێوە دروست بكەیت، بە مەرجێك كەرەستەكان وەك فڕن و قاپ و ئارد و شەكر و پیكوپاودەر و..هتد لە بەردەستتدا بێت، پاشان ئەمانە بە ڕێژەی دیاری كراویانەوە یەك لە دوایەك تێكەڵ بكرێن و لە ماوەی پێویستدا لە فڕنەكەدا بهێڵرێتەوە.

هەر كارێكی تریش بەم شێوەیە یە كەسێك كە كارێكی گرنگ یان سەركەوتوو ئەنجام دەدات، بە ستراتیژیەتێكی دیاریكراو ئەو كارە دەكات تۆش پێویستە ئەو ستراتیژیەتە بدۆزیتەوە و بیگریتە بەر. وەك ئەو بیربكەیتەوە و باوەڕەكانت وەك ئەوانەی ئەو بن و شێوازی كاركردن و گرتنەبەری هۆكارەكان و تەواوی ئەو شتانەی كە ئەو لە ستراتیژیەتەكەیدا گرتوویەتیەبەر تۆش بیگرەرە بەر، هەمان ئەنجامت دەست دەكەوێت كە ئەو دەستی كەوتووە.

بەم شێوەیە پێشداوەریەكان لەم زانستەدا ڕۆڵێكی گرنگ دەبینن و ئاراستە دیاری دەكەن.

3-پەیوەندی كاریگەر- چۆنایەتی پەیوەندیەكان

یەكێك لە بنەما سەرەكیەكانی ئێن ئێڵ پی پەیوەندی كاریگەرە (Rapport) كە بریتیە لە چۆنایەتی پەیوەندییمان لەگەڵ خۆمان و كەسانی تردا، كەسی شارەزا لە NLP دا لە پەیوەندیەكانیدا دەتوانێت سەركەوتوو و كاریگەر بێت، چونكە هەروەك ئەوە وایە شارەزای زمانی ئەو كەسە بێت و لە دونیابینی ئەو كەسەوەی كە پەیوەندی لە گەڵ ساز دەكات بڕوانێتە بابەتەكان. ئەمەش لەوەوە سەرچاوە دەگرێت كە جۆری كەسەكان بە پێی سیستمی هەستی (بینینی ، بیستنی و هەستی (هەستی بەركەوتن) ) لێك جودان لەلایەكی ترەوە شارەزایی لە مۆدێلەكانی زمان و چۆنیەتی بەكارهێنانیان ڕێگای پەیوەندی سەركەوتوو كاریگەر ڕوون دەكەنەوە كە ئەم مۆدێلانە چۆنیەتی گەیاندنی پەیامن بۆ دونیای بەئاگا و نائاگای كەسەكان وەك : (مێتا مەودڵ) كە مەبەستی بەرامبەر شی دەكاتەوە یان (میلتۆن مەودڵ) كە بە شێوەیەكی ناڕاستەوخۆ پەیام دەداتە نائاگا و ڕاستەوخۆ كاریگەریی دەبێت لە سەری.
لە NLP دا بەوردی و بە شێوەی زانستی و لە سەر بنەمای بەڵگەی هەستپێكراو، ئەم بوارانە دەناسرێن و ئەو كات دەزانیت كە خۆت چۆن سیستمێكت هەیە و كەسی بەرامبەر چۆنە و تۆ چۆن دەتوانیت پەیامی خۆت بە شێوەیەك بنێریت، كە وەك خۆی بەرامبەرەكەی خوێندنەوەی بۆ بكات.

4-وەبەرهێنان- زانینی ئەوەی كە تۆ چیت دەوێت

تۆ چیت دەوێت؟ خوازیاری چیت ؟ چۆن ئەم خواستەت دەستنیشان دەكەیت؟ و بەچیدا دەزانی ئەمە خواستی سەرەكی و دیاری تۆیە؟ ڕوون بوونی ئەم خاڵە لە بیركردنەوە و ئەندێشەماندا گرنگیەكی زۆری هەیە و پێویستە جیاوازی بكەین لە نێوان ئەوەی ئێمە خوازیارینی و ئەوەی خەڵكانی تر دەیانەوێت. ئەمەش سێ بنچینەی سەرەكی هەیە:
بزانی تۆ ئێستا لە چ حاڵێكدایت – ئێستا لە كوێدایت؟
بزانی تۆ خوازیاری چیت – دەتەوێت لە كوێ بیت؟
دانانی پلان بۆ ستراتیژیەتەكەت-ڕۆیشتن لە حاڵەتی ئێستا وە بۆ حاڵەتی خوازراو بە بەكارهێنانی هەموو ئەو سەرچاوانەی كە لە بەردەستتدان یان هێنانە ئارای سەرچاوەی تر.

5.فیدباك – چۆن دەزانیت گەیشتوویت بەوەی كە ویستووتە

بنەمایەكی گرنگی ئەم زانستە ئەوەیە كە ڕێگایەكی كرداری بدات بە دەستەوە تاوەكو بزانیت ئایا گەیشتوویت بەوەی كە ویستووتە یان نا، زۆر جار لە ژیانماندا شتانێكی زۆر بەدەست دەهێنین و دڵمان پێیان خۆش نیە و لە نێو ئەو دەسكەوتانەدا ئەژماریان ناكەین، ئەمەش گرفتێكی گەورەی خەڵكیە هەربۆیە دەبینین كەسانێك هەن گەشتوونەتە پلەو سەركەوتنی گەورەو جۆراوجۆر و لە هەمان كاتیشدا دڵیان خۆش نیە بەوەی بەدەستیان هێناوە، لە گەڵ ئەوەشدا خەڵكی خۆزگەیان پێ دەخوازێت بەڵام خۆیان ڕەزامەندنین چونكە نازانن گەشتوون بەوەی كە زەمانێك ویستویانە و ئاواتیان بۆ خواستوە و هەوڵیان بۆ داوە.
هەریەكێك لە ئێمە پێ دەچێت خاوەنی شتانێك بێت یان گەشتبێتە ئاستێك كە لە ڕابردوودا خۆزگەمان بۆ خواستوە بەڵام ئێستاكە هەستی پێناكەین و قەدری نازانین. لە ئێن ئێڵ پی دا دەوتریت دەروازەی هەستەكانت واڵابكە تا هەست بەو شتانە بكەیت كە بەدەستیان دەهێنیت و پێیان دەگەیت.

6-توانای كشان – ئەگەر ئەوەی كە ئەنجامی دەدەیت بێ كەڵكە ئەوا كارێكی تر بكە.

كەسانێك هەن كە هەمیشە سوورن لە سەر ئەو ڕێگاو ڕەوشەی كە گرتوویانەتەبەر و چاوەڕێی ئەنجامی جیاواز دەكەن. جێگای ئاماژە پێكردنە كە لە نێو شارەزایانی ئەم زانستەدا بابەتێكی گرنگ هەیە لە شێوەیەكی گاڵتە ئامێزدا كە بە یاسای شێتی ناسراوە ئەم یاسایەش بەم شێوەیەی لای خوارەوەیە:

[ لەو كارەی كە كردووتە ئەنجامێكت بەدەستهێناوە ئێستا بە نیازبیت هەمان كار دووبارە بكەیتەوە بۆ بەدەستهێنانی ئەنجامێكی جیاواز. ]

بە راستی ئەمە یاسای شێتیە كە بەداخەوە كۆمەڵێك لەوانەشی كە خۆیان بە ژیر دەزانن كاری پێدەكەن بۆ نمونە: فێرخوازێك بە شێوەیەك دەیەوێت تێكستێك بەیادبسپێرێت هەر ئەو ڕێگا و شێوازە دەگرێتەبەر كە پێشتر سەعیكردوە و لە كاتی تاقیكردنەوەشدا نەیتوانیوە نمرەی باش بەدەست بهێنێت چونكە زانیاریەكانی لە بیر نەماوە. ئێستا ئایا ئەوە ژیرانەیە كە ئەم فێرخوازە چاوەڕوان بێت كە هەر وەك پێشوو سەعی بكات و نمرەی بەرز بەدەست بهێنێت و ئەوەی بەیادی سپاردوە لە بیریدا بمێنێتەوە.
ئایا ژیرانەیە كەسێك لە ئاستێكی خراپی هەژاریدا بژی و لە سەر پیشەكەی پێشووی بەردەوام بێت، دیارە ئەو كەسە گرفتەكەی زیاتر دەرونیە كە ناوێرێت پیشەكەی بگۆڕێت تۆ بڵێیت ئاستی ژیانی لەوە خراپتر ببێت كە ئێستاكە تیایدایە؟!!
یەكێك لە گرنگترین وانەكانی ئێن ئێل پی ئەوەیە كە ئەگەر هەر كارێك ئەو ئەنجامەی نەدا بەدەستەوە كە ویستووتە ئەوا كارێكی تر ئەنجام بدە.
توانای كشان واتە ئەوەی كە بتوانیت خۆت بگونجێنیت و شێوازی بەئەنجام گەیاندنی كارەكەت بگۆڕیت بۆ ئەوەی ئەنجامی خوازراو بدات بەدەستەوە، جا هێندە بەردەوام بە تاوەكو دەگەیتە ئەوەی كە دەیخوازیت و مەبەستتە.