نەخۆشی MS چییە؟
Multiple Sclerosis.:(MS) یان
نەخۆشی ڕەقبوون و ووشکبوونەوەی هەستە دەمارەکان
ئێم ئێس نەخۆشییەکی درێژخایەنە کە تووشی کۆئەندامی دەماری ناوەندی، و بە تایبەت مێشک، وە مۆخ و دەمارەکانی بینایی دەکەونە ژێر کاریگەری ئەو نەخۆشیەوە.وە نزیکەی ٢ ملیۆن نەخۆشی MS لە سەرانسەری جیهاندا بوونیان هەیە، وە یەکێکە لە هۆکاری باوەکانی کەمئەندابوونی هەمیشەییە لە گەنجانی پێگەیشتوودا ئەم نەخۆشییە بە ڕێژەیێکی بەربڵاو نیشانەکانی لە هەموو جەستە بەدیدەکرێت وە کۆئەندامی بەرگری لەش بە هۆی تووش بوون بە نەخۆشی ئێم ئێس هێرش دەکاتە سەرڕوپۆشی بەرگری (مایلین) کە داپۆشەری ڕیشاڵە دەمارییەکانە و دەبێتە هۆکاری بۆ پچڕانی پەیوەندی نێوان مێشک لەگەڵ ئەندامەکانی دیکەی جەستە. لە ئاکامی ئیلتهاب و وە لە ئەنجامی شانەی یەکگرتووی شوێنی برین یان پەڵە دروست دەبێت. ئەم نەخۆشییە لە کۆتایدا زیانێکی زۆر و هەمیشەیی لە دەمارەکان نەخۆش دەدات، بێ هێزی دەکات
نەخۆشی ئێم ئێس پۆلێن دەکرێت بۆ سەر چوار جۆر
Clinically lsolated syndrome ms: (CIS) نیشانەکانی نەخۆشی ئێم ئێسی دابڕاو
ئەم نەخۆشیە دەرکەوتنی نیشانەکان لەسەر کەسی تووش بوو لایەنی کەم ٢٤ کاتژمێر دەخایەنێت.
• Relapsing Remitting MS (RRMS : ئێم ئێسی هەڵگەڕاوە
باوترین جۆری ئێم ئێسە کە بە جۆری بەرچاو لە نێوان 80 بۆ سەدی نەخۆشەکان تووشی ئەو جۆرەی ئیم ئێس دەبن RRMS
• Primary progressive(PPMS): ئێم ئیسی تەشەنەکەر سەرەتایی:
نیشانەکان بە تێپەڕ بوونی کات خراپتر دەبن و نزیکەی لە سەتا 15 نەخۆشەکان، تووشبووی ئەم جۆرەی ئێم ئێسن PPMS …
• ئێم ئێسی تەشەنەکەری کۆتایی : Secondary progressive MS(SPMS): نەخۆشەکان لە سەرەتادا بە شێوەیەکی سووک توشی نەخۆشیەکە دەبن پاشان چاک دەبنەوە، دوای ماوەیەکی کەم دووبارە نەخۆشییەکە بە خێراییەکی بەرچاو پەرەدەستێنت
هۆکارزانی
هۆکاری جۆراجۆر هەیە بۆ تووشبوون بە نەخۆشی ئێم ئێس
هەست نەکردن بە خوارەو وسەرەوەی پێیەکان
• کێشە لە ڕاگرتنی هاوسەنگی جەستە
• کێشەی بیرکردنەوە و فێربوون
• لاوازی ماسوولکەکان
• گرژبوون یان(ڕەقی) ماسوولکەکان
• ماندووبوونی زۆر
• کێشەی بینین
بە زۆری چاوی نەخۆش بە تێپەڕ بوونی کات ئاستی بینینی دادەبەزێ یان بە تەواوی لە کیس دەچێ و زۆرینەی نەخۆشەکان لە کاتی جووڵاندنی چاویان تووشی ئازار و ژان دەبن
• دووربینی درێژخایەن
• لێڵی بینایی
نیشانەکانی نەخۆشی ئێم ئێس بریتین لە:
•کێشەی ڕۆیشتن
• ناڕوونی لە کاتی قسە کردن و کەمدوانی تاک
• سەرئێشە
• ئازار و ژان یان تەزینی بەشەکانی لەش
• شکانی ئێسکەکان
• کێشە لەڕیخۆڵە یان میزڵدان
• پوکانەوەی ئێسکەکان
• خەمۆکی و دڵەڕاوکێ
•گۆڕانکاری میزاجی
•هەوکردنی جومگەکان
بەراوردکردن
ئەگەری تووش بوون بە ئێم ئێس لە هەموو تەمەنێکدا بوونی هەیە، بەڵام ئەم کەسانەی تووشی ئەم نەخۆشییە دەبن تەمەنیان نێوان 16 تاکوو 55 ساڵی دەبێت وە لە ڕەگەزی مێ زیاترە بەراورد بە ڕەگەزی نێر وە یەکێکی تر لە هۆکارەکان هۆکاری بۆماوەییە وە ڤایرۆسی جۆراوجۆر کارگەریان هەیە لەسەر تووشبوون بە نەخۆشی ئێم ئێس یەکێک لەم ڤایرۆسانە ڤایرۆسی (EbV) یە کە دەبێتە هۆی کەم بوونەوەی ژمارەی خڕۆکە سپیەکان
ڕەگەز: سپی پێستەکان بەتایبەت سپی پێستەکانی ئەوروپای باکوور بە ڕێژەیەکی بەرچاو تووشی ئەو نەخۆشی. ئێم ئێس بوون وە کەمترین ڕێژەی تووشبوون بە ئێم ئێس لە ئاسیا، ئەفریقا و ئەمەریکا تۆمارکراوە وە یەکێکی تر لە هۆکارەکان کەش و هەوایە : زۆرترین ژمارەی تووشبووان بە نەخۆشی ئێم ئێس لەو وڵاتانەیە کە کەش و هەوایان فێنکە وەک کەنەدا، باکووری ئەمەریکا، نیوزیلەند، باشووری ڕۆژئاوای ئوستراڵیا و ئەوروپا هەیە.وە نزم بوونی ڕێژەی ڤیتامین D ی لە جەستەدا وە ئەگەری تووشبوون بە نەخۆشی ئێم ئێس لەو کەسانەی کە نەخۆشی تریان هەیە وەکو تووشبووانی نەخۆشی شەکرەی جۆری یەک وە ئەوانەی توشی ئیلتهابی ڕیخۆڵە بوونە خێراتر تووشی نەخۆشی ئێم ئیس دەبن
کێشانی نێرگەل و جگەرەش یەکێکی ترە لە هۆکارەکان
