٥ ڕێگا بۆ بە مانادارکردنی فێربوون لای خوێندکار
دێنیس ڕێلۆخۆ – دامەزرێنەری Psychreg
لە ماوەی هەشت ساڵی ڕابردوودا کە لە کەرتی پەروەردەدا کارم کردووە، هەمیشە ڕووبەڕووی ئەو ئاڵەنگارییە بوومەتەوە کە ئەزموونێکی فێرکاری مانادار بۆ خوێندکارەکانم دروست بکەم. واتە دروستکردنی پەیوەندی لە نێوان گەشتی فێربوونی خوێندکار و پەیوەستکردنی ژیانیانیانەوە.
چەند ساڵێک لەمەوبەر، کاتێک کۆرسێکی ناساندنی دەروونناسیم دەوتەوە، لە خۆمم پرسی: ‘لە چ ڕوویەکەوە فێربوون دەربارەی تیۆری فرۆید دەتوانێت یارمەتیان بدات لە پیشەی داهاتوویاندا؟’ وەڵامەکان هەمیشە ڕاستەوخۆ نین لەبەرئەوەی دەروونناسی زیاتر تیۆرییە نەک پراکتیکی.
دواتر بۆم دەرکەوت کە بۆ ئەوەی مامۆستایەکی کاریگەر بم، نابێت زۆر سەرنجم لەسەر گەیاندنی وانەکە بێت بەبێ ئەوەی باس لە ‘بۆچی’ بکەم… پێشکەش نەکردنی هۆکارێکی ڕاستەقینە ڕەنگە یەکسان بێت بە نەبوونی مانا. بەبێ مانا، ڕەنگە خوێندکار گرفتی کەمی پاڵنەری هەبێت بۆ ئەوەی فێرببێت.
پڕۆگرامی چالاککردنەوەی مێشک و یادگە – نهێنی ڕاستەقینە بۆ گەیشتن بەو پەڕی سەرکەوتن لە ژیاند
لێرەدا پێنج خاڵ دەخەینەڕوو کە یارمەتیت دەدەن مانا بخەیتە ناو وانەکانتەوە:
- تاکو دەتوانیت ناوەڕۆکی بابەتەکە مانادار بکە : ئەمە دەتوانرێت بەدەست بهێنرێت کاتێک دەرفەتێک بۆ خوێندکاران دەڕەخسێت کە چالاکییەکانی پۆلەکەیان ببەستنەوە بە ئەزموونەکانی ژیانی ڕاستەقینە. گرنگە ئەم بنەمایە لەبەرچاو بگیرێت، بەتایبەتی بە بابەتە ورد و ئاڵۆزەکاندا. لەوانەیە بتەوێت چالاکییە داهێنەرەکانی وەک چیرۆکگێڕان، هونەر، گرافیک و تەکنیکەکانی یادگە بەکاربهێنێت. هەروەها ناوەڕۆکی مانادار دەبێ هەڵسەنگاندنی مانادار بەدوای خۆیدا بهێنێت.
- بە ڕێبازێکی خوێندکار سەنتەری وانەکان پێشکەش بکە: کاتێک خوێندکاران زیاتر بەشدارن لە پرۆسەی ئەزموونی فێربوونیان، لە کۆتاییدا باشتر لە ئامانجی وانەکە تێدەگەن و زیاتر وابەستەی دەرئەنجامەکانی فێربوون دەبن و کەڵکی لێوەردەگرن. پرسیاری کراوەیان لێ بکە ( پرسیاری کراوە واتە ئەو پرسیارانەی وەڵامەکانیان بەڵێ و نەخێر نییە، بەڵکو پێویستە تاک بیر لە وەڵامەکەی بکاتەوە و شرۆڤەی بابەتەکە لە زەینی خۆیدا بکات)، هانی گیانی هاوکاری و پڕۆژەی گروپی لەناو خوێندکاران بدە، و ئەرکیان پێ بدە کە بواریان پێبدات ئەو شتانەی فێریبوون دووبارە کۆی بکەنەوە و بەرهەمی لێ دروست بکەن بە شێوازی فرەچەشن.
- پەرەپێدانی خۆناسین و خۆفێرکردن: ئامانجی سەرەکی فێربوون، بە پێچەوانەی پەروەردە، یارمەتیدانی فێرخوازانە کە لە داهاتوودا بە باشی کار بەوە بکەن کە فێری بوون. مۆدێلی سیستەمی ژینگەیی زانین ڕەنگە بەسوود بێت (knowledge ecosystem model )، ئەم سیستەمە دەتوانێت لە شێوەی پێشکەشکردنی خولی زیادە، ڕێکخستنی بۆنە و ئاهەنگەکانی قوتابخانە، و یەکخستنی بەکارهێنانی سۆشیال میدیا بێت، یاخود هەر چالاکیەک کە وابکات فێرخواز ئەوەی خوێندوویەتی بەرجەستەی بکات و بەجۆرێکی لێبکات بتوانێت لە ژیانی چۆن سوود لەو بابەتانە وەربگرێت. سەرەڕای ئەوەش، گرنگە ڕێگە بدرێت خوێندکاران بزانن کە لە سەرووی هەموو شتێکەوە فێربوون پرۆسەیەکی کەسییە و زۆرینەی خوێندکار پێویستە خۆی جگە لە ماموستا بیکات.
- جیهانی ڕاستەقینە بهێنە ناو پۆلەکەتەوە: هەر جارێک هەوڵدەدەین کێشەیەک بە شێوەیەکی داهێنەرانە چارەسەر بکەین، یان بە شێوەیەکی گاڵتە ئامێز یاخود بەشێوەی چیرۆک بیر لە شتێک بکەینەوە، پەیوەندی فیزیکی لە مێشکماندا بەرهەم دەهێنین. وە چ ڕێگەیەکی خۆشتر هەیە بۆ بەدەستهێنانی ئەمە لەوەی بیر لەو کێشانە بکەینەوە کە لە ژیانی ڕۆژانەماندا تووشی دەبین. دەتوانیت خوێندکاران بە لێکۆڵینەوەکانی جیهانی ڕاستەقینە ئاشنا بکەیت، فیلمێکی دیکۆمێنتاریی پیشان بدەیت، گوێ لە پۆدکاستەکان بگرێت، یان تەنانەت هانیان بدەیت بۆ ‘بڵاوکردنەوەی’ کارەکانیان (واتە لە ڕێگەی نوسینی بابەتەەوە، دروستکردنی ڤیدیۆیەکی یوتیوب، یان بەشداریکردن لە ڕووداوەکانی هاوشێوەی قسەکانی TED).
- زانیاری و سەرچاوەی جیاواز هاوبەش پێبکە: وەک مامۆستایەک تۆ ناچار نیت بە وەڵامدانەوەی هەموو پرسیارەکان کە لەلایەن خوێندکارانەوە ئاڕاستەت دەکرێت. لەوانەیە بتەوێت داوای ستراتیژی لە خوێندکارەکان بکەیت کە چۆن بەدوای وەڵامی ئەو پرسیارە بگەڕێن کە لە تۆیان کردووە، ئەمەش بۆ ئەوەی هەمیشە بەدوای سەرچاوەدا بگەڕێ بۆ ئەوەی هەم خۆی فێرببێت هەم هاوکاری تۆش بێت. لە بەریتانیا، TES’‘ کتێبخانەیەکی فراوانە لە کەرەستەی فێرکاری کە هەموویان لەلایەن مامۆستایانەوە دروستکراون و دانراون بۆ خزمەتی خوێندکار وەک بەکارهێنانی سەرچاوەی جیاواز، هەموو جۆرە کەرەستەیەکی پۆل هەیە لەوانە پلانی وانەکان، ڤیدیۆ، پێشکەشکردنی پاوەرپۆینت، یاری، مەتەڵ، کویز، لاپەڕەی فێرکاری.
بەهیوای ئەوەی ئەم ئامۆژگاریانە یارمەتیت بدەن باشتر لە پۆلدا بگەڕێیت و ئەزموونێکی فێرکاری مانادارتر و پەیامدارتر پێشکەش بە خوێندکارەکانت بکەیت. بەڵام لەوەش گرنگتر، هەموو دەرفەتێک بەکاربهێنە بۆ ئەوەی گفتوگۆ لەگەڵ خوێندکارەکانت بکەیت سەبارەت بەوەی چی بۆ ئەوان گرنگە. بە وردی چاودێرییان بکە و سەرنجی بەرژەوەندی و ئامانجەکانیان بدە و دڵنیابە کە ئەمانە لەبەرچاو دەگریت لە کاتی ئامادەکردنی وانەکەی ڕۆژەکەتدا.
بۆ بینینی بابەتی زیاتر دەست لەسەر وینەکان داگرە
