Categories
general

یاساکانی ژیان

یاساکانی ژیان

  1 -یاساى هۆو بەرەنجام  

هەر شتێك لەبەر هۆیەك روودەدات، بۆ هەر هۆیەك بەرەنجامێك هەیە ء بۆ هەر بەرەنجامێك هۆیەك، یان هۆگەلێكى دیاریكراو. چ زانیاریتان لەبارەیەوە هەبێ و چ نەبێ ، شتێك بەناوى رێككەوت بوونى نیە . 

2 ـ یاساى زەین 

هەموو هۆو بەرەنجامەكان زەینین . بیركردنەوەكان دەبنە واقع و راستى و بەرگى راستیان دەكرێت بەبەردا. بیركردنەوەكانى ئێوە داهێنەرانەن . 

ئێوە دەبنە ئەو شتەى كە زیاتر لە هەموو شتەكانى تر بیرى لێ دەكەنەوە و بە راستى داواى دەكەن و بە دویدا دەگەڕێن . خۆیشتان لە شتگەلێك دوور دەخەنەوە كە خوازیاریان نین . 

3 ـ یاساى بەرجەستەبوونى زەین 

دونیاى دەوروبەرى ئێوە رەنگدانەوەى فیزیكی جیهانى ناوەوەى ئێوەیە . ئیشى سەرەكى ئێوە لە ژیاندا ئەوەیە كە ژیانى ویستراوى خۆتان لە نێو دەروونى خۆتاندا بخوڵقێنن. 

وێناى ژیانى ئایدیالى خۆتان بكەن بە هەموو وردەكایەكانیەوە و تا ئەو كاتەش كە ئەم وێنە زەینیانە لە جیهانى دەوروبەرى ئێوەدا بەرجەستە ببن و بێنەدى ، پارێزگاریان لێبكەن. 

4 ـ یاساى پەیوەندى راستەوخۆ 

ژیانى دەرەوەى ئێوە رەنگدانەوەى ژیانى ناوەوەی ئێوەیە. لە نێوان شێوازى بیركردنەوە و هەستە ناوەكیەكانى ئێوە لە لایەكەوە و كاركرد و ئەزموونە دەرەكییەكانى ئێوەدا لە لایەكى ترەوە، پەیوەندیەكى راستەوخۆ هەیە. 

5 ـ یاساى باوەڕ 

ئەگەر باوەڕێكى تەواوتان بە هەر شتێك هەبێت ئەوا دێتە دى . ئێوە باوەڕ بەو شتە ناكەن كە دەیبینن، بەڵكو ئەو شتە دەبینن كە پێشتر وەك باوەریَِك هەڵتان بژاردووە. كەواتە:

ـ پێویستە دەستنیشانى ئەو باوەڕە سنوردارانە بكەن كە دەبنە ڕێگر لەبەردەم سەركەوتنەكانى ئێوەدا. 

ـ ئەو بەربەستانە تێك بشكێنن و لەناویان بەرن. 

6 ـ یاساى بەهاكان

جۆر و شێوازى كاركرد(رەفتار)ى ئێوە هەمیشە هەماهەنگە لەگەڵ بنەڕەتیترین بەها و باوەڕەكانى ئێوەدا . ئەو شتەى كە بەڕاستى دەربڕى ئەو بەهایانەیە كە ئێوە باوەڕتان پێیان هەیە ، بانگەشە(ادعا) كانى ئێوە نین، بەڵكو ووتە و كردار و هەڵبژاردنەكانى ئێوەن، بەتایبەت لە كاتى توڕەیى و ناڕەحەتیدا. 

بۆ ئەوەی کاریگەرتربیت لە پەیوەندیەکان و چارەسەر کردنی کێشەکان و گەشتن بە ئامانجەکانت . وە بتوانیت جیهان لە دیدگایەکی دیکەوە ببینیت . وە بۆ ئەوەی هۆشیارتر وئارامتر بیت لە بەرەوڕوبونەوەی ئاستەنگەکان. ئەوا دەتوانیت بەژداری لەکۆرسی NLP بکەیت ئەم

ئەم کۆرسە بۆ کێیە؟

7 ـ یاساى پاڵنەر 

هەر شتێك كە دەیڵێن یان ئەنجامى دەدەن لە حەزو ئارەزووە ناوەكیەكان، خواستەكان و رەمەك(غریزە)كانى ئێوەوە سەرچاوە دەگرن . 

نهێنى سەركەوتن دوو شتە : 

ـ دیاریكردنى ئامانجەكان و داڕشتنی بەرنامە بۆیان. 

ـ دیاریكردنى پاڵنەرەكان .    

8 ـ یاساى چالاكى زەینى نائاگا(نەست)

زەینى نائاگاى ئێوە دەبێتە هۆى ئەوەى كە هەموو ووتە و كردارەكانى ئێوە هاوتەریب لەگەڵ ئەو نمونەیەدا ئاڕاستە وەربگرن كە لەگەڵ وێنەى زەینى و باوەڕە بنچینەییەكانى ئێوەدا هاوئاهەنگن. 

زەینى نائاگاى ئێوە بە پشت بەستن بەوەى كە چۆن دایدەڕێژن دەتوانێت ئێوە بەرەو پێشكەوتن ئاڕاستە بكات یان ببێتە ڕێگر لەبەردەم پێشكەوتنى ئێوەدا. 

9 ـ یاساى چاوەڕوانیەكان 

ئەگەر بە متمانە بە خۆبوونێكى زۆرەوە چاوەڕوانى ڕوودانى شتێك بن ئەوا ئەگەرى هەیە لە جیهانى دەوروبەرتاندا ئەو شتە ڕوبدات. 

ئێوە هەمیشە لەسەر بنەماى چاوەڕوانییەكانتان هەڵسوكەوت دەكەن و چاوەڕوانییەكانى ئێوە كاریگەرى لەسەر ڕەفتار و شێوازى مامەڵەكردنتان لەگەڵ دەوروبەر دروست دەكات.  

10 ـ یاساى تەركیز 

هەرشتێك كە تەركیزى تەواوى لەسەر بكەن و بەردەوام بیرى لێبكەنەوە ئەوا لە ژیاندا دەبێتە واقعییەت و پەرە دەسێنێت . 

لەبەر ئەوە پێویستە تەركیزى تەواو بخەنە سەر شتێك كەبەڕاستى خوازیارى بەدەستهێنانى ئەو شتەن . 

پڕۆگرامی چالاككردنەوەی مێشك و بەهێزكردنی یادگە

11 ـ یاساى خوو 

لانیكەم لە %95ى ئەو كارنەى كە ئەنجامى دەدەن لە خووپێوەگرتنەوەیە، چ خووە باشەكان چ خراپەكان. 

ئێوە دەتوانن ئەو خوانەى كە گەرەنتى بە سەركەوتنەكانتان دەبەخشن پەرە پێبدەن و . دەبێ ئەوەندە كار لە سەر ئەو رەفتارە بكەن تا بگاتە ئەو حاڵەتەى كە ئەو رەفتارە بە شێوەیەكى تۆماتیكى و نائیرادى وازلێبهێنن. 

12 ـ یاساى وەرگرتن 

ئێوە بەردەوام بیروباوەر، ئایدیا و دەرفەتگەلێك كە لەگەڵ بیركردنەوەكانى ئێوەدا دەگونجێن بەرەوە لى خۆتان رادەكێشن چ بیركردنەوەى نێگەتیڤ، چ پۆزەتیڤ . 

ئێوە دەتوانن لەوە باشتر بن كە ئێستاكە هەن . دەوڵەمەندتر لە ئێستابن و توانا گەلێكە زیاتر لە هەنووكەتان هەبێت، چونكە دەتوانن بیركردنەوەكانى خۆتان بگۆرن. 

13 ـ یاساى هەڵبژاردن 

ژیانى ئێوە دەرەنجامى هەڵبژاردنەكانى ئێوەیە . 

لەبەرئەوەى هەمیشە لە هەڵبژاردنى بیركردنەوەكانى خۆتاندا ئازادن ، كۆنترۆڵى تەواوەتى ژیانتان و هەموو ئەو رووداوانەى رووبەرووتان بۆتەوە لە دەست خۆتاندایە. 

14 ـ یاساى بیركردنەوەى پۆزەتیڤ 

بۆ سەركەوتن و خۆشبەختى لە هەموو لایەنەكانى ژیاندا بیركردنەوەى پۆزەتیڤ زۆر زەرورە . 

شێوازى بیركردنەوەى پیشاندەرى بەهاكان ، باوەرەكان و چاوەروانییەكانى ئێوەیە . 

15 ـ یاساى گۆڕان  

گۆڕان شتێكى حەتمیە و لەبەرئەوەى بە هۆى زانستى روولەزیادبوو و تەكنەلۆجیاى پێشكەوتوو ئاڕاستە دەكردێت بە خێراییەكى لەرادەبەدەر لە چاو رابدوودا بەرەو پێشەوە دەروات. 

ئیشى ئێوە ئەوەیە كە مامۆستاى گۆڕان بن نە قوربانى گۆڕان.

16 ـ یاساى كۆنترۆڵ 

ئەوەى كە تا چ رادەیەك دەربارەى خۆتان پۆزەتیڤ بیر دەكەنەوە بەستراوەتەوە بەوەى كە وادەزانن تا چ ئەندازەیەك توانیوتانە كۆنترۆڵى ژیانتان بگرنە ئەستۆ. 

تەندروستى، شادى و كارو چالاكى گەورە لە رێگەى كۆنترۆڵى تەواوەتى بیركردنەوەكان، كردارەكان و بارودۆخى دەوروبەرتانەوە دێتە دى . 

17 ـ یاساى لێپرسراوێتى 

لە هەر شوێنێك كە هەن و هەرچییەك هەن لەبەر ئەوەیە كە خۆتان واتان ویستووە. 

بەرپرسیارێتى تەواوەتى ئەوەى كە هەن، ئەوەى كە بەدەستتان هێناوە و ئەوەش كە دەتانەوێت،  لە ئەستۆى خۆتاندایە.

18 ـ یاساى پاداشت 

جیهان كاتەكانى لە نێو هاوسەنگى و رێكخستنێكى تەواوەتیدا تێدەپەرێنێت. ئێوە هەمیشە پاداشتى تەواوى كردەوەكانتان وەردەگرنەوە. 

هەمیشە لەو دەستەوە كە دەیبەخشن لەو دەستەشەوە وەریدەگرنەوە. ئەگەر لە جیهانەوە زۆر وەردەگرن لەبەر ئەوەیە كە زۆر دەبەخشن . 

19 ـ یاساى خزمەت 

ئەو پاداشتانەى كە لە ژیاندا وەریدەگرن پەیوەندیەكى راستەخۆى بەو خزمەتەوە هەیە كە پێشكەش بە خەڵكانى دەكەن. 

هەرچى زیاتر بۆ باشتر كردنى ژیان و بەختەوەرى ئەوانیتر هەوڵ و تەقەلا بدەن و تواناكانى خۆتان زیاتر پەرە پێبدەن لە بوارەكانى ترى ژیانیشتاندا پێشكەوتنێكى زیاتر بە خۆوە دەبینن. 

20 ـ یاساى كاریگەرى هەوڵدان 

هەموو هیواكان، خەونەكان، ئامانجەكان و ئایدیالەكانتان بە هەوڵ و تێكۆشانەكانتانەوە بە ستراوەتەوە. 

هەرچى زیاتر هەوڵ بدەن چانس و دەرفەتى باشترتان بە نسیب دەبێت . 

هەورامان فەریق

Categories
general

بنەما سەرەکییەکانی خوێندنەوە

بنەما سەرەکییەکانی خوێندنەوە

خوێندنەوەی پەرتوك واتە گۆڕینەوی كاتە بێزراوەكان بە كاتە پڕ چێژ و تامەزرۆكان

(مۆنتسكیو)

بۆخوێندنەوەیەكی بە كەڵك و كاریگەر پێویستە چ بنەمایەك جێبەجێ بكرێت؟

چۆن دەتوانین بەها بەنرخەكانی خوێندنەوە زیاتر بكەین؟

ئەو خاڵانەی كە لەم بەشەدا باسی لێوە دەكرێت پێ دەچێت زۆر سادە و ساكار بەر چاو بكەون، بەڵام لە هەمان كاتدا ئەو خاڵانە بەڕێژەیەكی چاوەڕوان نەكراو كاریگەریان دەبێت لە چۆنیەتی خوێندنەوە.

خاڵێكی گرنگ ئەوەیە كە لە كاتی كەڵك لێ وەرگرتنی ئەم بنچینەیە خوێنەر یاخود خوێندكاران پێیان وایە كە كاتی زیاتریان لێ داگیر دەكرێت ، بە پێچەوانەوە ئەوان دەتوانن زیاتر كەڵك لە كاتەكانیان وەربگرن،ئەم بۆ چونە هەڵەیەی باسمان كرد هۆكارێكە بۆ ئەوەی خوێندكاران چەند جارەی هەڵەكانیان بكەنەوە لە سەر چۆنیەتی خوێندنەوە، بەڵام لە ڕاستیدا و بە پێچەوانەی ئەو بۆ چونانە، جێبەجێ كردنی ئەم بنچینانە ئەگەر هاتوو لە سەرەتای خوێندنەوەیاندا هەندێك لە كاتیان بگرێت بەڵام سەر ئەنجام بۆ یان ڕوون دەبێـتەوە كە كاتێكی زیاتریان بۆ پاشەكەوت بووە.

:خوێندنەوەی گشتی 

گرفتێكی گرنگی خوێندكاران لە كاتی خوێندنەوەدا ئەوەیە كە بابەتەكە بەش بەش دەخوێننەوە و دواتر پەیوەندیەكی نەگونجاو لە نێوان بەشەكاندا دروست دەكەن.

خوێندنەوەی گشتی بنچینەیەكی زۆر گرنگە لە خوێندنەوەدا وە مەبەست لەو هەنگاوانە ئەوەیە كە پێشتر خوێندنەوەی 

زۆر بێزارین بەدەست سەعی کردنی منالەکانەوە

لە هەمووی ناخۆشتر ئەو هەموو سەعیە بە مناڵەکان ئەکەین بەڵام

هەر دەرناچن و نمرەی کەم ئەهێنن

نازانم چارەسەر چی یە؟ 

دایکان و باوکانی دڵسۆز

ئێمە چارەسەرمان لایە

– منداڵەکەت لەکاتی سەعیکردن خەیاڵی دەڕوات؟

– لەناو پۆل تەرکیزی باشنییە و شتی لەبیر دەچێتەوە؟

– بێزاریت لەوەی کە کاتێکی زۆر سەعی بە منداڵەکەت دەکەیت و دواتر زۆربەی لەبیر دەچێتەوە؟

چیتر پێویست ناکات خەم بخۆیت!

چارەسەری هەموو ئەوانە لەلای ئێمەیە

ئەگەر دەتەوێت منداڵەکەت تەنها بە گوێگرتن لەناو پۆل وانەکە وەربگرێت و لە بیری نەچێتەوە، پێویستی بە موراجەعە و سەعیکردنی زۆر نەبێت،

بە چەند خولەکێک خوێندنەوە لاپەڕەیەک لەبەر بکات

بەبێ دوودڵی بەشداری پێ بکە لە

پڕۆگرامی چالاککردنەوەی مێشک و بەهێزکردنی یادگە

هەر پەرتوكێك یان بابەتێكی گشتی، سەرەتا پێویستە چتوارچێوە یاخود پلان و نەخشەی گشتی ئەو بابەتە لە هزر و بیركردنەوەماندا جێگیر بكەین .خوێندنەوەی گشتی هۆكارێكی سەرەكیە بۆ پێكهێنانی پەیوەندی زیاتر لە نێوان بابەتەكاندا وە هەروەها دروست كەری ڕێكخستنێكی هزری یە، هەر لە بەر ئەوە  پێشنیار كراوە كە لە كاتی خوێندنەوەی پەرتوك یان هەر بابەتێكی دی سەرەتا تیشك و سەرنجی تایبەتی بخرێتە سەر ناوەڕۆكی ئەو بابەتە.

بە وردبینیەوە بڕوانننە ئەوەی كە چ پەیوەندیەك هەیە لە نێوان بابەتەكاندا؟! 

یاخود بیر و بۆچون لە كام یەك لە و بەشانەوە نزیكترە وە كام یەك لەو بەشانە نامۆ و نوێیە بەلاتەوە؟

دوای ئەوە لە كاتێكی گونجاو دا بە ئامادەبونێكی فیكریەوە ئەو پەرتوكە لە سەرەتاوە تاكۆتایی پەڕەكانی هەڵ بدەرەوە و سەر بابەتەكانی بخوێنەرەوە، دڵنیابن ئەم هەنگاوە سادەیە واتە  ئەو بڕەكاتەكەمەی بۆ خوێندنەوەی بابەتەكان و سەر بەشەكانی تەرخان دەكەیت زۆر یاریدە دەر دەبێت لە سەر زیاتر كەڵك لێ وەرگرتن لە خوێندنەوە و پاشەكەوتكردنی كاتێكی زیاتریش.

:كلیل 

هاوكاری خۆتان بكەن بە جێبەجێكردنی بنچینەكانی خوێندنەوەی گشتی لە پەیوەندی نێوان بابەتەكان و پێكهێنانی ڕێكخستنی هزری و فكری.

گرنگی دان بە بابەتە هەمەڕەنگ و سەر وەرزەكان:

هەر بابەتێكی گشتی پێك هاتوە لە پەرتوكێك و چەند بابەتێكی هەمەڕەنگ و هەروەها چەند بەش و لقیشی لێ دەبێتەوە ،پێ دەچێت كە لە و باوەڕەدا نەبن كە ئەم سەر وەرز و بابەتی جیاواز و لقەكانیش كە چەند كاردانەوەی ئیجابیان دەبێت لە سەر باشتر  تێگەشتنی زیاتری ئێوە لە خوێندنەوەدا.

زۆر جار بۆ هەر خوێندكارێك پێش هاتوە كەلە كاتی تاقیكردنەوەی وانەكاندا پرسیارێك كراوە و خوێندكار دڵنیا یە لەوەی كە وەڵامەكەی خوێندوەتەوە بەڵام هەرچی هەوڵ دەدات بۆ وەبیرخستنەوەی سەركەوتو نابێت ،هۆكاری ئەم ڕوداوە ئەوەیەك كە خوێندكار تەنها وەك خوێندنەوەك ئەو پرسیارەی خوێندوەتەوە گرنگی دان و تێڕوانینی تایبەت لە سەر وەرزو بابەتە هەمەڕەنگ و لقەكان بە دور لەوەی یاریدەدەرێكی  سەرەكییە بۆ وشیاركردنەوەی ئێوە لە هەمان كاتیشدا هۆكارێكە بۆ ئەوەی هاوكاری ئێوە بكات كە پەیوەندی نێوان بابەتەكان وون نەكەن وە بزانن كەلە نێوان بەشە جیاوازەكانی هەر بابەتێكدا چ پەیوەندی یەك هەیە.

هەر لە بەرئەوە پێشنیار كراوە كەلە سەرەتای هەر بەشێك لە پەرتوك یان هەر خوێندنەوەكی دیكە ئەم دوخاڵە سەرەكیە فەرامۆش نەكەن واتە سەروەرزو بابەتە هەمەڕەنگ و لقەكان وە هەوڵ بدەن بە بیركدنەوە و تێگەشتنی خۆتان پەیوەندیەكی گونجاو لە نێوانیاندا پێك بهێنن.

كلیل :

لە سەر وەرزو بابەتە هەمەڕەنگ و لقەكان هەڵوێستە و تێڕوانینی تایبەتتان هەبێت.

پەیوەندی نێوان بابەتەكان:

بەڕای زۆرێك لە دەرونناسان، فێربوون كاتێك سەركەوتوو واتادار دەربێت كە پەیوەنی هەبێت ڕابردوو داهاتووی ئەو بابەتەدا.

هەوڵدان بۆ دەرخكردن لە بری تێگەشتن و فێربوون، هۆكارێكە بۆ تێكدان و لە ناوبردنی ئەم پەیوەندیە.

یەكێك لە هۆكارە سەرەكیەكانی خوێندكاران لە وانەی بیركاری دا ئەم خاڵەیە كە لە بری تێگەشتن ڕێچكەی دەرخكردن دەگرنە بەر، زۆر جار وە لە زۆرینەی وانەكاندا پەیوەندیەكی قۆناغ بە قۆناغ هەیە، هەرچەندە ئەم پەیوەندیە زیاتر بێت ئەوا خێرایی تێگەشتن و فێربوون و سەركەوتنی ئەو وانەیە زیاتر دەبێت.

كەواتە كاتێك كە خوێندكار تێناگات لە یەكێك لەو بەشانە و بەردەوامیش دەبێـت لە سەر ئەو ڕێچكەیە ئەوا ئەو تێنەگەشتن و لاوازیە تەنها لەو خاڵ و بەشانەدا نامێنێتەوە بەڵكو دەبێتە هۆی پچڕاندنی پەیوەندی نێوان بەشەكانی دیكەی ئەو بابەتەدا.

كلیل:

هاوكاری خۆتان بكەن بە تێگەیشتن و شیكردنەوەی بابەتەكان، وە پێكهێنانی پەیوەندی لە نێوانیاندا، چونكە سەر ئەنجامەكەی ئەوە دەبێت كە فێربوون بە شێوەیەكی بەرچاو زیاتر دەبێت.

شێوازی فێربوون:

دوو شێوەی فێربوون  هەیە، چر (كۆكراوە)  و مەودادار لە شێوازی چڕ و كۆكراوەدا تاكی خوێنەر كاتێك كە دەست بە خوێندنەوە دەكات تا ئەو ساتەی كە بواری خوێندنەوەی هەیە، بێ وچان و بێ پشوو دەخوێنێتەوە بەڵام لە شێوازی مەودادار دا تاكی خوێنەر كاتێكی دیاری كراوی هەیە بۆ خوێندنەوە و پشوو وەرگرتن بۆ نمونە ئەگەر هاتوو چوار كاتژمێر كاتی هەبوو بۆ خوێندنەوە. ئەوا پاش هەر 60 تا 70 خولەكێك پشویەكی 10 خولەكی وەردەگرێت. توێژینەوەكان دەریان خستوە كە فێربوونی مەودادار بە ڕێژەیەكی بەر چاو ئەنجامێكی سەركەوتوو تری بووە لە فێربوونی چر و كۆكراوەدا.

كۆمەڵێك پێیان وایە كە بە هیچ شێوەیەك كاتەكانیان بە فیڕۆ نەدەن وە تەنانەت لە كاتی پشوو دانشدا ئەو هەلە بقۆزنە بۆ ئەوەی بەردەوامبن لە خوێندنەوەدا بەڵام دڵنیابن لەوەی كە ئەو كاتەی پشووی تێدا وەردەگیرێت نەك تەنها ئەوەی لە دەستدانی كاتەكانیا نیە بەڵكو بەڕێژەیەكی بەرچاو كاریگەری ئیجابی دەبێت لە سەر كەڵك وەرگرتنی زیاتر لەو بابەتانەی كە دەخوێنرێتەوە.

كلیل:

كاتژمێر و كاتە ڕەخساوەكانی خوێندنەوە دابەش بكەن لە نێوان پشوو خوێندنەوەدا.

ئەنجامەكان :

1.هاوكاری خۆتان بكەن بە جێبەجێكردنی بنچینەكانی خوێندنەوەی گشتی لە پەیوەندی نێوان بابەتەكان و پێكهێنانی ڕێكخستنی هزری و فكری.

2.لەسەر وەرز و بابەتە هەمەڕەنگ و لقەكان هەڵوێستە و تێڕوانینی تایبەتتان هەبێت.

هاوكاری خۆتان بكەن بە تێگەیشتن و شیكردنەوەی بابەتەكان وە پێكهێنانی پەیوەندی لە نێوانیاندا، چونكە سەرەنجامەكەی ئەوە دەبێت كە فێربوون بە شێوەیەكی بەرچاو زیاتر دەبێت 

4. كاتژمێر و كاتە ڕەخساوەكانی خوێندنەوە دابەش بكەن لە نێوان پشوو خوێندنەوەدا.

Categories
general

چۆن ژینگەیەکی فێربون و فێرکردن دروست بکەین

چۆن ژینگەیەکی فێربون و فێرکردن دروست بکەین

فێربوونی کاریگەر  وەک جۆرێک لە فێرکردن پێناسە دەکرێت کە مەبەست لێی فێرکردنی  بەژداربووە بە شێوەیەکی بەرز   لە پرۆسەی فێربووندا

بێکتۆن لۆڤلێس

  توێژەران ئاماژەیان بەوە کردووە کە حەوت بنەما هەن کە بنەمای فێربوونی چالاکن:-

یەکەم: 

ئامانجداری 

  یەکەم بنەمای فێربوونی کارا ئەوەیە کە پێویستی بە ئامانجداری هەیە .  فێربوون پێویستە پەیوەندی بە فێرخوازەوە هەبێت، کێ پێویستە لەوە تێبگات کە چی فێردەبێت و بۆچی فێرببێت

  دووەم: 

بیرکردنەوە 

 پێویستە بیرکردنەوە بوونی هەبێت، قۆناغێک کە فێرخواز بیر لە مانای ئەو شتانە دەکاتەوە کە فێری دەبێت

سێیەم: 

گفتووگۆ 

 گفتووگۆ   کە لە نێوان فێرخواز  و فێرکار ڕوودەدات ، پێویستە فێرخواز چالاکانە   بەشداری فێربوون بکات و لەگەڵ فێرکارەکەیدا  دانوستان بکەن بۆ تێگەشتن و دەستڕاگەیشتن بە ئامانجی بابەت

چوارەم: 

هەڵسەنگاندن 

ئەوەیە کە خوێندکاران پێویستە بە شێوەیەکی ڕەخنەگرانە هەڵسەنگاندن بۆ ئەو شتانە بکەن کە فێری دەبن.  لەبری ئەوەی تەنها گوێ لە وتارێک یان خوێندنەوەیەک بگرن، پێویستە ناوەڕۆکەکە هەڵسەنگێنن ، هەروەها خوێندکار پێویستی بە ڕەخنەگرتن هەیە لە شێوازی خۆی بۆ مادەکە و بڕیار بدات کە چ ستراتیژییەکی فێربوون باشترینە بۆی

  پێنجەم:

پەیوەندیدار بە ژیانەوە 

    فێربوون بە باشترین شێوە کاتێک ڕوودەدات کە فێرخواز  تێبگات کە چۆن فێربوونەکەی لە چوارچێوەی ژیانی ڕاستەقینەدا جێبەجێ دەکرێت

     :شەشەم

ئەرک 

     ئەوەیە کە هەموو شێوازەکانی  فێربوون پێویستە کاریان   لەسەر بکرێت،  بە واتایەکی تر گرنگە پەرە بەو ئەرکانە بدرێت کە لەگەڵ ئامانجەکانی فێربووندا بگونجێت

     حەوتەم:

بەژداریکردن 

     بەشداریکردن گرنگە بۆ فێربوون،  بەبێ بەشداریکردن فێرخواز  هەست بە بێزاری دەکەن لە فێربوونیان و هەست بە بێباکی دەکەن لە بابەتەکە

بۆچی ئەوەی فێری دەبین لەبیرمان دەچێت ؟

 زۆربەمان لە قوتابخانەدا بنەماکانی فێربوونی کاریگەر فێر ناکرێین.  فێردەکرێین چی فێربین بەڵام فێرنابین چۆن فێربین.

 بە شێوەیەکی بەرفراوان، چوار هەڵەی فێربوونی سەرەتایی هەیە کە ڕێگری لە توانای ئێمە دەکات تێگەیشتن وەبیرهێنانەوەی زانیاری:

  1. ئێمە گیرۆدەی وردەکارییەکان دەبین
  1. ئێمە کاتێکی پێویست لەگەڵیدا بەسەر نابەین
  1.  چالاکانە بەکاری ناهێنین
  1. پەیوەندی بە ژیانمانەوە نییە

چۆن بتوانین ئەوەی فێری دەبین لەیادمان بمێنێت و لێیتێبگەین   ؟

 لە خوارەوە چوار گرنگترین بنەما بۆ زیادکردنی تێگەیشتن و ڕاگرتنی زانیاری  هەر بوارێک و بابەتێک  باسدەکەین .  

 -بیرۆکە سەرەکییەکانی بابەتەکە سادە بکەنەوە.

 لەگەڵ بابەتەکەدا کات بەسەرببە –  .

 زانیارییەکانتان بخە بواری  جێبەجێکردن.

 پەیوەندیداری بکە بە ژیانتەوە .

We are drowning in information while starving for wisdom. The world henceforth will be run by synthesizers, people able to put together the right information at the right time, think critically about it, and make important choices wisely.

  • E.O. Wilson, Pulitzer Prize-winning biologist and father of evolutionary psychology

ئێمە دەخنکێین لە زانیاریدا لە کاتێکدا برسین لە داناییدا. جیهان لەمەودوا لەلایەن سەنتەسایزەرەکانەوە بەڕێوەدەبرێت، کەسانێک کە بتوانن زانیارییە دروستەکان لە کاتی گونجاودا کۆبکەنەوە و بە شێوەیەکی ڕەخنەگرانە بیری لێبکەنەوە و بە ژیری هەڵبژاردەی گرنگى بۆ بکەن.

— ئی.ئۆ. ویڵسن، زانای بایۆلۆجی خاوەن خەڵاتی پولیتزەر و باوکی دەروونناسی  پەرەسەندن

بنەمای یەکەم: بابەتەکە سادە بکەرەوە 

 1-بیرۆکە سەرەکییەکان دەستنیشان بکە.

 خۆت بە وردەکارییە زیادەڕۆکانەوە خەریک مەکە   لەکاتی خوێندنەوە یان گوێگرتن لە بابەتێک جارجارە لە خۆت بپرسە: “ئەو بیرۆکە سەرەکییەی لێرەدا باسدەکرێت چییە؟”

 تێگەیشتن لە بیرۆکە سەرەکییەکان ڕێگەت پێدەدات بچیتە ناو وردەکارییەکانی بابەتەکە یان بوارەکە بەبێ ئەوەی شپرزەیت  بەسەردا بێت ، بەڵام ئەگەر هەوڵبدەیت سەرەتا وردەکارییەکان فێر بیت بەبێ ئەوەی خۆت ئاشنا بکەیت   بە چەمکە سەرەکییەکان، ئەگەری ئەوە زیاترە کە سەرت لێ بشێوێت و بێزار بیت و ناتوانیت سوود لە بابەتەکە وەربگریت .

 گرنگی بە پێکهاتەی گشتی زانیارییەکان بدە .

 ڕێگەیەکی دیکە بۆ تێگەیشتن لە بیرۆکە سەرەکییەکان بریتییە لە گرنگیدان بە چۆنیەتی ڕێکخستنی زانیارییەکان.

 بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی کاریگەرتر و کاراتر فێر بیت پێویستە ئەو پێکهاتەیە ئاشکرا بکەیت کە زانیارییەکان بەهۆیەوە ڕێکدەخرێن.  شێوازی ڕێکخستنی زانیارییەکان ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە چۆنیەتی وەرگرتن  و تێگەیشتن لێیان.

 کاتێک پێکهاتەی بنەڕەتی ئەو بابەتەت زانی کە فێری دەبیت، بابەت و بیرۆکە و چەمکە ناوەندییەکان بۆت ڕوونتر دەبنەوە.

بنەمای دووەم: کات بەسەر بردن لەگەڵ بابەتەکە .

تاقیکردنەوەی خۆت  بکە.

 یەکێک لە گەورەترین هەڵەکانی فێربوون کە دەتوانیت بیکەیت ئەوەیە کە بە شێوەیەکی پاسیڤ زانیاری بەکاربهێنیت بەبێ ئەوەی پەیوەندی بە زانیارییەکەوە  بکەیت.

 توێژینەوەکان دەریانخستووە کە تا شێوازەکانی فێربوونت لە ڕووی مەعریفیەوە زیاتر داواکارییان لەسەر بێت ئەگەری ئەوە زیاترە کە بابەتەکە لە زەینت بمێنێتەوە .

 کاتێک تووشی بیرۆکەیەک بوویت کە شایەنی سەرنجە لەبری ئەوەی تەنها بەکاری بهێنیت و بچیتە سەر بیرۆکەی داهاتوو کتێبەکە دابخە یان ئەوەی گوێی لێدەگریت بیوەستێنیت و هەوڵبدە ئەوەی تازە فێربوویت یادی  بخەیتەوە.  بە قسەی خۆت بینووسە.  مەبەست لێرەدا ئەوەیە کە بە تەنیا مەشقی وەبیرهێنانەوەی بکەیت، بەبێ یارمەتی سەرچاوەی بابەتەکە . 

 ئەگەر خووی ئەمەت نەبوو، ئەوە بزانە  هاوشێوەی چوونە هۆڵی وەرزشە ئەگەر ساڵانێکە نەچوویتە هۆڵی وەرزش ،  تۆ وەرزش بەو ماسولکە دەروونیانە دەکەیت کە ماوەیەکە ڕاهێنانیان پێنەکراوە   .

 بەڵام هەر ئەم هەوڵدانە کە یارمەتی مێشکت دەدات بە شێوەیەکی کاریگەرتر بتوانێت فێرببێت، وەبیرهێنانەوەی زانیارییەکان  سەرەتای دروستکردنی یادەوەرییەکی درێژخایەنە.

 جار جار بە پرسیارکردن لە خۆت لەسەر ئەوەی فێری دەبیت یارمەتیت دەدات کە سەرنجت لەسەر شتێک بێت و بیری لێبکەیتەوە ؟

تیبینی بنوسە

 جگە لە تاقیکردنەوەی تێگەیشتنەکەت و وەبیرهێنانەوە  دەتوانیت بیرۆکەی دیکەش سەبارەت بە بابەتەکەت لەیاد بهێنرێتەوە  ئەمە یارمەتیدەر دەبێت بۆ ئەوەی زیاتر بابەتەکە چەسپاو بێت لە زەینت  و (قەڵغانی بیرەوەری ) دروستبکەیت  .  

 لێرەدا چەند ئامۆژگاریەک دەخەینەڕوو کە یارمەتیت دەدەن:

 بیرکردنەوە یان هەستی گشتیتان چییە سەبارەت بە زانیارییەکان؟

 بۆچی هاوڕایت لەگەڵی  یان نا؟

 ئەم بابەتە لە کوێی ژیانتدا جێی دەبێتەوە؟

 ئەم بیرۆکەیە چۆن پەیوەندی بەو شتەوە هەیە کە پێشتر دەیزانیت؟

 ئێمە لە سەردەمێکدا دەژین کە  زانیاری و بیرۆکە  زۆرە  لەوانەیە پێشتر تووشی ئەو  بیرۆکەیە بووبیت کە دەتوانێت ژیانت بگۆڕێت، ئەگەر کاتت تەرخان کردبا و ئیشت لەسەر کردابا نەک بچیتە سەر بیرۆکەی نوێی  بەدڵنیاییەوە ئێستا ژیانت جیاوازتر دەبوو   .

ڕاهێنان  بە یادگەت بکە 

 بیرهێنانەوە وەک هەر کارامەیییەکی تر وایە،  ئەگەر دەتەوێت باشتر بیت لەو کارەدا دەبێت بە بەردەوامی مەشقی پێ بکەیت.  کاتێک شتێکت بیر دێتەوە  ئەوا مەشقی  وەرگرتنەوەی زانیاریت لە یادەوەریتدا کردووە .

 وەک وەرزشکردن بیری لێبکەرەوە جارێک نەدەچوویتە هۆڵی وەرزش و پێت وابوو ئەوە تەنها پێویستت پێیەتی  پێویستە بە بەردەوامی وەرزش بکەیت ئەگەر بتەوێت بەردەوام بیت لە دروێنەکردنی سوودەکانی.

 هەمان شت بۆ فێربوون و بەهێزکردنی پەیوەندییە دەمارییەکان ڕاستە  بەکارهێنانی زانیاری یەکجار سوودی نابێت  هەروەک چۆن جارێک چوونە هۆڵی وەرزش جەستەیەکی جوانت   پێنابەخشێت بۆ هەتا هەتایە.

 توێژینەوەکان دەریدەخەن کە جار جار وەبیرهێنانەوەی زانیارییەکان چەند ڕۆژێک یان هەفتەیەک دوای بەرکەوتنت بە زانیارییەکە کاریگەرترین ڕێگایە بۆ بەهێزکردنی پەیوەندی دەماری کە وایکردووە وەبیرهێنانەوەت کارابێت .

بنەمای سێیەم: زانیارییەکانت  جێبەجێ بکە.

 ئەوەی فێری دەبیت بەکاری بهێنە1-

زانیاری نوێ بخەرە ناو ژیانتەوە  لە جیهانی ڕاستەقینەدا تاقی بکەرەوە  تا زووتر بێت باشترە  کاتێک کە بە شێوەیەکی چالاکانە زانیاری بەکاردەهێنیت، ئەوە وا دەکات کە زانیاری زیاتر ڕاستەقینە بێت واتە تەنها لە مێشکتدا نەبێت بەڵکو بیکەیتە بەشێک لەواقعی ژیانت .

کەسێکی دیکە فێربکە 

 یەکێکی تر لە ڕێگاکانی جێبەجێکردنی زانیاریەکانت ئەوەیە کە بڵاوی بکەیتەوە   مێشکمان زیاتر گرنگی بەو شتانە دەدات کە لە چوارچێوەیەکی کۆمەڵایەتیدا ڕوودەدەن   بەم شێوەیە یەکێک لە باشترین ڕێگاکان بۆ فێربوونی شتێک ئەوە کەسێکی دیکە فێربکەیت .

 کاتێک شتێک فێر دەبیت بە مەبەستی فێرکردنی کەسانی دیکە ئەوا  دواتر  گرنگییەکی زیاتری پێدەدەیت و ناچارت دەکات چەمک و بیرۆکەکان لە مێشکتدا ڕوون بکەیتەوە و بە شێوەیەک بیریان بخەیتەوە کە هەم تێگەیشتن و هەم مانەوەی  زیاد دەکات .

 کاتێک شتێک فێر دەبیت بە مەبەستی فێرکردنی ئەوانی دیکە    گرنگییەکی زیاتری پێدەدەیت و ناچارت دەکات چەمک و بیرۆکەکان لە مێشکتدا ڕوون بکەیتەوە ولێیان تێبگەیت  بەم شێوەیە هەم توانای بیرهێنانەوت باشتر دەبێت هەم توانای تێگەیشتنیشت  .

بنەمای چوارەم: پەیوەندی داربوونی زانیاری بە ژیانەوە  بۆ هێشتنەوەی لە زەینمان زۆر گرنگە.

واتە وەک پێویستی سەیری زانیارییەکانت بکە . 

 مەبەست لێرەدا ئەوەیە کە زانیارییەکان پێویستە پەیوەندیدار بن بە ژیانمانەوە  بۆ ئەوەی بەتەواوەتی لێیان تێبگەین و لە مێشکمان بچەسپێت .  یاسایەکی باش ئەوەیە کە بەدوای زانیاریدا بگەڕێیت بۆ ئەوەی کێشەیەکی دەستبەجێ چارەسەر بکەیت یان وەڵامی پرسیارێکی دیاریکراو بدەیتەوە  ئەمەش یارمەتی مێشکت دەدات کە زانیاریەکان بە ئاسانی وە  خێراتر و کاریگەرتر وەربگرێت  .

 کاتێک بە مەبەستی چارەسەرکردنی کێشەیەک یان دۆزینەوەی وەڵامێک بۆ پرسیارێکی دیاریکراو دەخوێنیتەوە، زیاتر وریا و وەرگرتنی  زانیاری نوێ دەبیت، ئەمەش تێگەیشتن زیاد دەکات. 

  بۆ نموونە کاتێک لە سەرەتای بیستەکاندا بووم، زیپکەم هەبوو و پاڵنەرێکی زۆرم هەبوو بۆ چارەسەرکردنی بە ڕێگەیەکی سادە   لەو ماوەیەدا  تێگەیشتن و ئاگاییەکی زۆر باشم  هەبوو بۆ هەر زانیارییەک کە تووشی دەبووم کە پەیوەندی بە پێست و  خۆراک و یان زیپکەوە هەبوو.  وە لە هەمووی گرنگتر، دوای چەند  ساڵێک هێشتا بەشێکی زۆری ئەو زانیارییەم هەر لەیاد ماوە .     

Categories
general

چۆن لە ژیانی خۆت چێژ وەردەگریت

چۆن لە ژیانی خۆت چێژ وەردەگریت

        ژیانی ئێوە دەتوانرێـت وەك خەیاڵەكانتان جوان بێت، تەنها دەبێت باوەڕت وابێت كە دەتوانیت كارە سادەكان ئەنجام بدەیت لە خوارەوە لیستێك لە و كارانە خراوە تە ڕوو، كە دەتوانیت بۆ بەدەستهێنانی ژیانێكی خۆشتر و شادتر سودی لێوەربگریت هەموو ڕۆژێك كاریان پێ بكەیت و چێژ لە ژیانت وەرگری.

تەندروستی

١-ئاوی زۆر بخۆرەوە.

وەك پادشایەك نانی بەیانی بخۆ، وەك شازادەیەك نانی2- نیوە ڕۆ بخۆ و وەك گەدایەك نانی ئێوارە بخۆ.

٣-لە خواردنە گیاییەكان زیاتر سوود وەربگرە.

لەگەڵ ئەم سێ ( E )ەدا بژی:

           Energy   وزە

    Enthusiasm تامەزرۆیی

         Empathy دڵسۆزی

٤-سوود لە نوێژو پاڕانەوە وەربگرە

٥-زیاتر وەرزش بكە

٧-زیاتر لە ساڵی ڕابردووت كتێب بخوێنەرەوە

٨-ڕۆژانە بۆ ماوەی دە خولەك بێ دەنگ ببە و بیر لە هیچ شتێك مەكەرەوە واتە (ڕیلاكس) بكە.

٩-بۆ ماوەی حەوت كاتژمێر بنوو.

١٠-هەموو ڕۆژێك دە تا سی خولەك پیاسە بكە و لە كاتی ڕۆشتندا زەردەخەنە بكە.

نــۆ ڕێــگە بۆ بەرەو پێشبردنی یادگە و تەندروستی مێشك

كەسێتی

١١-ژیانی خۆت لە گەڵ كەسدا بەراورد مەكە، تۆ نازانیت كە لە ژیانی ئەواندا چی دەگوزەرێت.

١٢-بیركردنەوەی خراپتان نەبێت گەر وابكەن  تواناكانتان بە زایە دەدەن.

١٣-زیاد لە توانای خۆت كار مەكە.

١٤-زۆر خۆت سەغڵەت مەكە.

١٥-ژیانی خۆت بە خۆ هەڵقورتاندن لە ژیانی خەڵكدا بەسەر مەبە.

١٦-كاتێك كە بێداریت زۆر داڵغە و خەیاڵ لێ مەدە .

١٧-حەسودی بەزایەدانی كات زیاتر هیچی تر نیە، تۆ هەموو ئەو شتانەی كە دەبێت هەتبێت،هەتە.

١٨-ژیان كورتترە لەوەی كە ڕقت لە كەسانی تر بێت.

ڕابردوو لە بیر بكە. هەڵەكانی ڕابردوو بیری هاوەڵی ژیانی خۆت مەخەرەوە چونكە ئەم كارە ١٩-ئارامی لە ژیانی ئێستاتاندا ناهێڵێت.

٢٠-لە گەڵ ژیانی ڕابردووی خۆت دا وەك هاوڕێ بە تا ژیانی ئێستات خراپ نەبێت.

٢١-هیچ كەس بەرپرسی خۆشكردنی ژیانی تۆ نیە، تەنها خۆت نەبیت.

٢٢-وابزانە ژیان قوتابخانەیەكە كە لە وێدا چەند شتێك فێر دەبیت. كێشەكانت یەكێكن لەو وانانەی كە لەوێد دەیانخوێنیت وەك وانەی بیركاری.

٢٣-زیاتر پێ بكەنە و زەردەخەنە بكە.

٢٤-ناچار نیت لە هەموو بابەتێكدا براوەبیت.جار جاریش ڕای پێچەوانە هەیە.

خودناسی

كۆمەڵگە

٢٥-جار جاریش لەگەڵ خێزان و كەسوكاری خۆت دا ژیان بەسەر ببە.

٢٦-هەر ڕۆژە و شتێكی باش ببەخشەرە كەسانی تر.

 ٢٧-لە تاوانی هەركەسێك خۆش ببە لە بەر هەر شتێك بووە.

هەندێ كاتی خۆت بەسەر ببە لە گەڵ ئەو كەسانەی كە تەمەنیان لە حەفتا ساڵ بەرەو سەرتر و ٢٨-لە شەش سال بەرەوخوارترن.

٢٩-هەوڵبدە ڕۆژانە بەلایەنی كەمەوە زەردەخەنە بە دەم سێ كەسەوە بكەیت.

٣٠-ئەو بیركردنەوانەی خەڵك بەرامبەر بە تۆ هەیانە، هیچ پەیوەندیەكی بەتۆوە نیە.

ئەو كاتانەی كە نەخۆشیت كارەكەت نایەت بە هاناتەوە، ئەوەی دێت بە هاناتەوە هاوەڵەكانتن ٣١-لە بەرئەوە با پەیوەندیت لە گەڵیاندا هەبێت.

ژیان

٣٢-كاری ئەرێیانە و پۆزەتیڤ ئەنجام بدە

 ٣٣-لە كاری ناپەسەند و خراپ خۆت بە دوور بگرە

٣٤-خوای گەورە فریا گوزاری هەموو كەسێكە ( یادی خودا شیفا بەخشی هەموو دەردێكە )

٣٥-هەر كارێكی باش یان خراپ تێپەڕ دەكات و دەگوزەرێت.

گرنگ نیە چ هەستێكت هەیە گرنگ ئەوەیە هەستیتەوە و پۆشاكەكانت لە بەربكەیت و لە نێو ٣٦-كۆمەڵگادا  بوونی خۆت بسەلمێنیت.

٣٧-لە بەر ئەوە بەیانیان كە لە خەو هەڵدەستیت دەبێت سوپاسگوزاری خودا بیت.

٣٨-لە بەر ئەوەی بەشێكی زۆری دەرونی ئێوە شادە، هەمیشە دڵخۆش بە.

بەم ستراتیژیەتە سەرکەوتن بەدەست بهێنە

سەرچاوە

DANESHNAMAH.COM, Designed & Developed by Sohaib Ebtihaj

شیلان یونس

Categories
Uncategorized

testpost

Categories
memory

پەیوەندی لایەنی تەندروستی بە مێشکەوە

پەیوەندی لایەنی تەندروستی بە مێشکەوە

ژیری ئاسایی لە مێژە پێشنیاری ئەوەمان بۆ دەکات کە ناتوانین خانە نوێیەکانی مێشک گەشە پێبدەین؛ کە ئێمە لەگەڵ هەموو ئەو خانانەی مێشکامان لەدایک دەبین کە هەمانە و کاتێک ئەو خانە خۆڵەمێشیانە بەسەر دەچن، بۆ هەمیشە نامێنن.

ئەم باوەڕە بەشێکی بەهۆی ئەو ڕاستییەوە بوو کە هەندێک ئەرکی جووڵەیی (جووڵە) و توانستی زەینی (بیرکردنەوە) تا تەمەنمان زیاتر بێت، زیاتر دابەزینیان هەیە. بەڵام ئایا ئەمە دەبێ ئەوە پیشان بدات کە هەموو شتێک لە دابەزیندایە کاتێک لە تەمەنێکی دیاریکراو نزیک دەبینەوە و هیچ بژاردەیەکمان نییە جگە لە چاوەڕوانی دابەزینی حەتمی ؟

خانەکانی مێشک و هیپۆکامپوس

لە کاتێکدا زۆرینەی خانەکانی مێشکمان لە کاتێکدا دروست دەبن کە ئێمە لە سکی دایکمانداین، هەندێک بەش لە مێشکدا هەن کە بەردەوامن لە دروستکردنی خانەی دەماری نوێ لە کاتی کۆرپەلەیدا. بەڵام تا دەیەکانی ڕابردوو، توانای سنوورداری مێشک بۆ دووبارە دروستبوونەوە، ئەو باوەڕەی لێکەوتەوە کە دروستبوونی دەمارەکان- لەدایکبوونی خانە نوێیەکانی مێشک- هەر زوو دوای ئەم قۆناغە دەوەستن

بەڵام لێکۆڵینەوەکان کە لە ماوەی دوو دەیەی ڕابردوودا ئەنجامدراون، دەریانخستووە کە لانیکەم بەشێکی مێشک بەردەوامە لە دروستکردنی خانەی نوێ بەدرێژایی ژیانی مرۆڤ .
لە کۆتاییەکانی نەوەدەکاندا، توێژەرانی زانکۆی ڕۆکفێلەرز لە شاری نیویۆرک توێژینەوەیەکیان ئەنجامدا کە تێیدا مەیموونەکانی مارمۆسێت بە دەرزییەکی کیمیایی شوێن پێهەڵگریان لێدرا کە دەتوانێت جیاوازی بکات لە نێوان خانە پێگەیشتوەکانی مێشک کە بە هێواشی دابەش دەبن و خانە نوێیەکانی خێرا دابەشبوون. ئەوەی بۆیان دەرکەوت ئەوەیە کە هیپۆکامپوس (ناوچەیەکی مێشک کە پەیوەندی بە یادەوەری و فێربوون و هەستەکانەوە هەیە) بەردەوام بووە لە دروستکردنی خانەی نوێ بەبێ سنووردارکردنی تەمەن و کات.

توێژینەوەکانی دواتر بە بەکارهێنانی مێژووی کاربۆن (کە تەمەن و پرۆسەی گەشەکردنی خانەکان هەڵدەسەنگێنن) پشتڕاستیان کردەوە کە خانەکانی ناو هیپۆکامپوس، لەکاتێکدا بەردەوام دەمرن، بە خێرایی بە خانەکانی نوێ جێگەیان گرتووەتەوە. تەنها بە دروستبوونی ئەم خانانە کە هیپۆکامپوس توانای پاراستنی ئەرکە ناوەندییەکانی هەیە .
هەروەها ئەوەی نیشانی داین ئەوەیە کە ژمارەی خانە نوێیەکان، و ئەو فرێکوێنسییەی کە بەهۆیانەوە دروست دەبن، لەگەڵ تەمەندا دەست دەکەن بە دابەزین. لەگەڵ ئەوەشدا، ڕێژەی دابەزین بە یەکسانی نەبینرا و دەتوانێت لە بابەتێکەوە بۆ بابەتێکی تر جیاوازییەکی بەرچاوی هەبێت.

پڕۆگرامی چالاککردنەوەی مێشک و یادگە – نهێنی ڕاستەقینە بۆ گەیشتن بەو پەڕی سەرکەوتن لە ژیاندا –

توێژینەوە چیمان پێدەڵێت دەربارەی لەدایک بوونی خانە نوێیەکانی مێشک .

توێژینەوەکانی سەرەوە بە گرنگ دادەنرێت هەروەک چۆن ئەوە پیشان دەدات کە هۆکارگەلێک هەن کە دەتوانن پرۆسەی دروستبوونی دەمارەکانی گەورەساڵان هان بدەن و ڕێگری لێبکەن. تەنانەت ئاماژە بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشییە تێکچووەکان، وەک نەخۆشییەکانی ئەلزەهایمەر و پارکینسۆن، تەنانەت پێچەوانەکردنەوەی ئەو زیانانەی کە بەهۆی برینداربوونی مێشکەوە تووشی زەبر و زەنگ دەبن.

وەرزشی جەستەت بکە

لە نێو ئەو هۆکارانەی کە دەتوانن ئەم پرۆسەیە باشتر بکەن، وەرزشکردن بە هۆکارێکی گرنگ دادەنرێت. توێژینەوە سەرەتاییەکانی ئاژەڵان کە لەلایەن زانایانی زانکۆی شیکاگۆوە ئەنجامدراون، دەرکەوتووە کە ڕاهێنانی هەناسەدان بووەتە هۆی زیادبوونی بەرهەمهێنانی خانەکان لە هیپۆکامپوس و زیادبوونی بڕی ئەو زانیارییە بۆماوەییانەی کە کۆد دەکرێن. ئەوەی ئەمە پێمان دەڵێت ئەوەیە کە نەک تەنها کارکردنی مێشک باشتر دەبێت، بەڵکو خانەکان خۆیان باشتر توانای هەڵگرتنی زانیارییان هەیە بۆ فێربوون و بیرەوەریش.

توێژینەوەکانی زانکۆی پێنسیلڤانیا لە ساڵی ٢٠١٠دا ئاماژەیان بەوە کردووە کە ڕاهێنانی هەناسەدان لە نێوان ١٢٠ کەسی پێگەیشتوودا قەبارەی ڕاستەقینەی هیپۆکامپوسی بە ڕێژەی لەسەدا دوو زیاد کردووە و بە شێوەیەکی کاریگەر لەدەستدانی خانەکانی پەیوەست بە پیربوون بە ڕێژەی ساڵێک بۆ دوو ساڵ پێچەوانە کردووەتەوە .
وەرزش بە مێشکت بکە .

جگە لە وەرزشکردن، زاناکان بۆیان دەرکەوتووە کە ژینگەی دەوڵەمەندکراوی فێربوون دەتوانێت بەشداربێت لە مانەوەی خانە کۆنەکان و بەرهەمهێنانی خانە نوێیەکان. بە کورتی پێشنیار دەکرێت کە تا زیاتر وەرزش بە مێشکت بکەیت، زیاتر دەتوانیت کارکردنی مێشکت بە باشترین شێوە بپارێزیت.

لە لایەکی دیکەوە، هۆکارگەلێک هەن کە ڕاستەوخۆ دروستبوونی دەمارەکان تێکدەدەن. بەشێوەیەکی سەرەکی لە نێو ئەمانەدا تەمەنە بۆ نموونە دەزانین کە تا ئەو کاتەی زۆرێک لە گەورەکان دەگەنە تەمەنی هەشتاکان، زۆرێک لە پەیوەندییە دەمارییەکانی ناو هیپۆکامپوس لەدەست دەچن.

ڕۆزماری

ئەو ڤیتامین و ئەنزیمانەی کاریگەری لەسەر مێشک دروستدەکەن . 

کاریگەری خواردنە سروشتییەکان لەسەر گەشە

Categories
memory Uncategorized

کاریگەری خواردنە سروشتییەکان لەسەر گەشە

کاریگەری خواردنە سروشتییەکان لەسەر گەشە

1. جینکۆ بیلۆبا

 جینکۆ گیایەکە بۆ یەکەمجار زیاتر لە 5000 ساڵ لەمەوبەر لە چین گەشی کردووە  و لە پزیشکی چینیدا وەک چارەسەرێک بۆ نەخۆشی بیرچوونەوە بەکارهاتووە.  چەندین مادەی فلاڤۆنۆیدی تێدایە کە ماددە کیمیاییە ڕووەکییەکانن لە ڕووەکەکاندا دەبینرێن.  توێژینەوەکان دەریدەخەن کە  ڕۆیشتنی خوێن بۆ مێشک باشتر باشتر دەکات.  گەڵاکانی بە شێوەیەکی بەرفراوان لێکۆڵینەوەیان لەسەر کراوە بۆ توانای بەرزکردنەوەی بیرەوەری و باشترکردنی کردارە مەعریفییەکان زۆر بەسوودە . 

توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠١٧ کە لە سویسرا ئەنجامدراوە کە ١٦٢٨ نەخۆشی تووشبوو بە نەخۆشی ئەلزەهایمەر بەشداری تێدا کردووە دەریخستووە کە جینکگۆ نیشانە نەخۆشی بیرچوونەوە کەمتر دەکاتەوە یارمەتیان دەدات باشتر بن .

٢. ڕۆزماری 

چای ڕۆزماری پێکهاتەی تێدایە کە پێی دەوترێت تێرپین.  کاتێک دەچنە ناو خوێنەوە  دەتوانن ڕاستەوخۆ کاریگەرییان لەسەر مێشکت هەبێت.  توێژینەوەکان  دەریدەخەن کە ڕۆزماری دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە باشترکردنی کارکردنی مێشک بە بەهێزکردنی  بیرەوەری درێژخایەن.  ئەمەش ڕەنگە هەندێک کاریگەری لەسەر نەخۆشیەکانی ئەلزەهایمەر و پارکینسۆن هەبێت.  هەرچەندە پێویستە لێکۆڵینەوەی زیاتر بکرێت، بەڵام توێژینەوەکان دەریدەخەن کە بۆنکردن و خواردنەوەی چای ڕۆزماری  یارمەتیدەرە بۆ باشترکردنی توانا زەینییەکان .  یارمەتیدەرە بۆ ڕێگریکردن لە تێکچوونی ئەسیتیلکۆلین، کە ماددەیەکی کیمیایی مێشکیە کە گرنگە بۆ بیرکردنەوە و تەرکیزکردن و یادەوەری. 

٣. زەردەچەوە

تامە بەهێزەکانی پەیوەست بە چای زەردەچەوە بە زیادکردنی هەنگوین و ئاوی لیمۆ یان پرتەقاڵ و شیر کەم دەکرێنەوە بۆ باشترکردنی تامەکەی.  ئەم گیایە دەرکەوتووە یارمەتی مێشک دەدات لە ئاستێکی بەرزتر کاریکات و پرۆسەکانی ئەنجام بدات  ئەنجام بدات.   توێژینەوەیەک کە لە ساڵی 2010 بڵاوکراوەتەوە ئاماژە بەوە دەکات کە ڕەنگە زەردەچەوە تەندروستی مێشک زۆر باش  بکات و لە  نەخۆشی ئەلزەهایمەر بپارێزێت لە ڕێگەی کارکردنی دەمارە پاراستنەوە . وە ئەمە پەیوەندی بە نەخۆشی پارکینسۆن، خەمۆکی سەرەکی، سەرئێشە و تێکچوونەکانی تری پەیوەندیدار بە تێکچوونی دەماری  هەیە.  

٣. جینسینگ 

بە بەرزکردنەوەی وزە و پشتگیریکردنی سیستەمی بەرگری ناسراوە، هەروەها دەرکەوتووە کە یارمەتی هاندانی فرمانەکانی  مێشک دەدات.  توێژینەوەکان دەریانخستووە کە ڕەنگە جینسێنگ دابەزینی مەعریفی خاو بکاتەوە و مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی بیرچوونەوە لە کەسانی بەساڵاچوودا کەم بکاتەوە . 

 5. چای سەوز 

چای سەوز وەک جۆرەکانی تری چای ڕاستەقینە لە ڕووەکی کامێلیا سینێنسیس دروست دەکرێت.  چای سەوز  هەردوو کافاین و l-theanine لەخۆدەگرێت، ئەمەش وایکردووە ببێتە یارمەتیدەرێکی نایابی خوێندن کە دەتوانێت یارمەتیت بدات لە بەرزکردنەوەی هێزی مێشکت و هاندانت بۆ  حاڵەتێکی ئارام و ترکیز کردنێکی باش .  جگە لەوەش چای سەوز بە تایبەتی بڕێکی زۆر لە   EGCG لە خۆ دەگرێت ، کە  سوودی هەیە بۆ فێربوون و بیرەوەری .

Categories
memory Uncategorized

ئەو ڤیتامین و ئەنزیمانەی کاریگەری لەسەر مێشک دروستدەکەن . 

ئەو ڤیتامین و ئەنزیمانەی کاریگەری لەسەر مێشک دروستدەکەن . 

1.Vitamin D

ڤیتامین D ماددەیەکی خۆراکییە کە لە چەوریدا دەتوێتەوە و پێویستە بۆ کارکردنی سیستەمی بەرگری لەش و تەندروستی مێشک . 

توێژینەوەکانی تر دەریدەخەن  ڤیتامین D تەندروستی دەروونی گشتی باشتر دەکات لەوانەش باری دەروونی، بیرکردنەوە نەرێنییەکان، و نیشانەکانی دڵەڕاوکێ و خەمۆکی .

سەرچاوەکانی / قارچک . هێلکە .شیر . خۆر . جگەر . ماسی .

2.Omega 3

ترشە چەورییەکانی ئۆمیگا ٣ بە کاریگەرییە سەرنجڕاکێشەکانی تەندروستی ناسراون.  خواردنی تەواوکەری ئۆمیگا ٣ سوودی زۆر  بە تەندروستی مێشک دەگەیەنێت  و هەندێک لە کێشەکانی  مێشک باشتر دەکات ، لەوانە کێشەی سەرنجدان و تەرکیز  بیرەوەری . 

توێژینەوەکان دەریدەخەن کە تەواوکەرکردنی ترشە چەورییەکانی ئۆمیگا ٣ ترشی eicosapentaenoic (EPA)docosahexaenoic acid  (DHA) پشتگیری تەندروستی مێشک دەکات ، لەوانە یادەوەری، سەرنجدان و باری دەروونی

توێژینەوەیەک کە 176 کەسی پێگەیشتوو کراوە  کە ئۆمیگا 3یان کەم بووە .  دەریخستووە کە خواردنی بە 1.16 گرام  omg 3 لە ڕۆژێکدا بۆ ماوەی 6 مانگ بووەتە هۆی باشتربوونی بیرەوەری و یادگەی کەسەکە بە بەراورد بە پێشتر. 

سەرچاوەکانی omega 3 . ڕۆنی زەیتوون . ماسی بە هەموو جۆرەکانی . جەرەزات و گۆشت و هێللکە  

3.B complex 

توێژینەوەکان دەریدەخەن کە کەم یان کەمی ئاستی هەندێک ڤیتامین B دەتوانێت ببێتە هۆی دەرکەوتنی نیشانەکانی بێتوانایی  مێشک وەک کێشەی بیرەوەری، سەختی تەرکیزکردن و لێکدانەوە و هەندێک شتی دیکە . 

بۆ نموونە، توێژینەوەیەک لەسەر 202 کەس کە تێکچوونی مەعریفییان هەیە و ئاستی B12یان نزم یان کەم بووە دەریخستووە کە تەواوکەری B12 بووەتە هۆی باشتربوونی توانای زەینی لە 84%ی بەشداربووان وە باشتربوونی نمرەکانی بەژداربووان   لە کاتی  تاقیکردنەوەکانی بیرەوەری و سەرنجدان بەڕێژەی  78%ی . 

 سەرچاوەکانی / مۆز . سپێناغ . ماسی . جگەر . شیر . شۆفان . پاقلە مەنییەکان .

4.Vitamin C 

ڤیتامین C  بەوە ناسراوە کە بەرگری لەش بەهێز دەکات  ، بەڵام ئەم ماددە خۆراکییە پاڵپشتی چەندین ئەرکی دیکەی گرنگی لەش دەکات، لەوانە تەندروستی مێشک

توێژینەوەیەک کە ٨٠ کەسی گد لەخۆگرتبوو دەریخست کە ئەوانەی ئاستی ڤیتامین Cیان لە خوێندا تەواو و گونجاوە ، لە تاقیکردنەوەکانی هەڵسەنگاندنی بیرەوەری، سەرنجدان، کاتی کاردانەوە و تەرکیز کردندا ئەنجامێکی بەرچاو باشتریان هەبووە لە چاو ئەوانەی ئاستی ڤیتامین Cیان کەمە . 

سەرچاوەکانی / کیوی . برۆکلی . بیبەر . لیمۆ . هەنجیر . توو . شلیک  

5.L-theanine

ئەم تەواوکارییە خۆراکییە بە چڕی لە چای سەوز و ڕووەکەکاندا کۆبۆتەوە .

هەندێک لە توێژینەوەکان باس لەوە دەکەن کە خواردنی تەواوکەری L-theanine  یارمەتیدەرە  لە باشترکردنی وریایی دەروونی و ئاگای  و خێرای کاردانەوە و بیرەوەری.

توێژینەوەیەکی ئەم دواییە لە 69 کەس کە تەمەنیان لە 50-69 ساڵ دەریخست کە یەک ژەمی 100.6 میلیگرام L-theanine  لە ڕۆژێکدا یارمەتی باشتر کردنی  کاتی کاردانەوە و بیرەوەری . توانا مەعریفییەکان باشتر و بەهێزتر دەکات . 

Categories
Uncategorized

ڕۆزماری:

ڕۆزماری

گیایەکی هەمیشە سەوزە و بۆنێکی جیاوازی هەیە، ڕۆزماری بۆ هەزاران ساڵە لە چێشت لێنان و پزیشکی و یادە کەلتووریەکاندا بەکاردەهێنرێت.  ئەندامی بنەماڵەی نەعنایشە، لەگەڵ لاڤاندەر و سەج و ڕەیحانە و ئۆریگانۆ. 

ناوی زانستی ڕەگەزەکەی (Rosmarinus)ە، لە یۆنانی (ros) و (marinus) وەرگیراوە (شەبنمی دەریا)، کە بەهۆی سەرچاوەی لە دەریای ناوەڕاستەوە ناونراوە.  ئێستا، ڕۆزماری لە سەرانسەری جیهاندا بە شێوەیەکی بازرگانی و رازاوە ناسێنراوە و گەشەی کردووە. 

ڕۆزماری  لە ڕووی دەرمانییەوە بەکارهاتووە کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ یۆنانی و ڕۆمەکانی کۆن (٥٠٠ ساڵ پێش زایین)، تەنانەت لقە وشکەکانی ڕۆزماری لە گۆڕەکانی میسردا لە ٣٠٠٠ پێش زایینەوە دەۆزراونەتەوە. 

 لە ڕووی دەرمانییەوە بۆچی بەکاردەهێنرا؟

لە ڕووی دەرمانییەوە ڕۆزماری بە  هێورکەرەوە و دژە هەوکردن و دژە بەکتریا و باشکردنی هەرسکردن ناسراوە، لە پزیشکی کۆندا  پێیان وابوو مێشک تازە دەکاتەوە و یادەوەری بەهێز دەکات، وە لە ژووری نەخۆشەکان و نەخۆشخانە فەرەنسییەکان دەسوتێندرا بۆ ڕێگریکردن لە تووشبوون بەکتریای زیانبەخش و و پاککردنەوەی هەوا. هەروەها لە بەریتانیا وەک بەکارهێنان  دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی نۆیەم، کە لە چارەسەرەکاندا بۆ چارەسەرکردنی تا و ئازاری ددان بەکارهاتووە، دواتر لە سەدەی شازدەهەمدا بەکارهاتووە بۆ چارەسەرکردنی زگماکی، نەمانی ئارەزووی خواردن، کۆکە، ڕێگریکردن لە خەونی خراپ، تەنانەت وەک مەعجونی ددان، هەروەها بۆ  چارەسەری نەخۆشی تەنگەنەفەسی و سییەکان.  

لە سەدەکانی ناوەڕاستدا ڕۆزماری لە ئاهەنگی هاوسەرگیریدا بەکاردەهێنرا وەک سەرپۆش بۆ بووک و لق بۆ زاوا و میوانەکان. لە سەدەی ١٦ لە ئینگلتەرا، زۆرجار هاوسەرە دەوڵەمەندەکان لقێکی زێڕین لە ڕۆزماری بە دیاری دەدا بە میوانانی هاوسەرگیرییەکە. هاوسەری چوارەمی هێنری هەشتەم، ئانی کلیڤز، لە ئاهەنگی هاوسەرگیریەکەیاندا تاجە گوڵینەی ڕۆزماری کردبووە سەری. لەبەرهەمەکانی شکسپیریشدا ئاماژە بە ڕۆزماری کراوە. 

 سوودەکانی چای ڕۆزماری

1. ڕێژەیەکی زۆر لە پێکهاتەکەی بریتییە لە دژە ئۆکسێنەر و دژە میکرۆب و دژە هەوکردن:

دژە ئۆکسێنەرەکان ئەو ئاوێتانەن کە یارمەتی پاراستنی جەستەت دەدەن لە زیانەکانی ئۆکساندنە کیمیاییەکان  و هەوکردن، کە دەبنە  هۆی نەخۆشییە درێژخایەنەکانی وەک شێرپەنجە و نەخۆشیەکانی دڵ و شەکرەی جۆری دووەم. دژە ئۆکسێنەرەکان دەتوانرێت لە چەندین جۆری خۆراکی ڕووەکیدا بدۆزرێتەوە، وەک میوە و سەوزە و گیای وەک ڕۆزماری.  هەروەها چای ڕۆزماری پێکهاتەیەکی تێدایە کە ڕەنگە تایبەتمەندی دژە هەوکردن و دژە میکرۆبی هەبێت. چالاکیی دژە ئۆکسێنەر و دژە هەوکردنی ڕۆزماری تا ڕادەیەکی زۆر دەگەڕێتەوە بۆ پێکهاتەی rosmarinic acid و carnosic acid. هەروەها توێژینەوەکان لێکۆڵینەوەیان لە کاریگەرییەکانی ترشی rosmarinic و carnosic acid  لەسەر شێرپەنجە؛ بۆیان دەرکەوتووە کە لەوانەیە ئەو دوو ترشە تایبەتمەندی دژە وەرەمیان هەبێت و تەنانەت گەشەی خانەکانی شێرپەنجەی خوێن و مەمک و پرۆستات خاو بکەنەوە.

2- یارمەتیدەرە بۆ دابەزاندنی شەکری خوێن:

بەرزبوونەوەی شەکری خوێن زیان بە چاو و دڵ و گورچیلە و کۆئەندامی دەمارەکانت دەگەیەنێت.  بۆیە زۆر گرنگە ئەو کەسانەی کە نەخۆشی شەکرەیان هەیە ئاستی شەکری خوێنیان بە باشی بەڕێوەببەن. توێژینەوەکان دەریانخستووە کە پێکهاتەکانی ناو چای ڕۆزماری شەکری خوێن دابەزێنن، ئەمەش ئەوە پیشان دەدات کە ڕۆزماری دەتوانێت یارمەتی دەربێت  بۆ ڕێکخستنی  بەرزی شەکری خوێن لەنێو ئەو کەسانەی کە نەخۆشی شەکرەیان هەیە. هەرچەندە توێژینەوەکان لەسەر چای ڕۆزماری بە تایبەتی کەمن، بەڵام توێژینەوەکانی  تاقیکردنەوە لەسەر خودی ڕۆزماری ئاماژە بەوە دەکەن کە ترشی کارنۆزیک و ترشی ڕۆسمارینیک کاریگەری هاوشێوەی ئەنسۆلینیان لەسەر شەکری خوێن هەیە. هەندێک لە توێژینەوەکان دەریدەخەن کە ئەم پێکهاتانە دەتوانن مژینی گلوکۆز بۆ ناو خانەکانی ماسولکە زیاد بکەن، ئەمەش شەکری خوێن دادەبەزێنێت 

3- لەوانەیە باری دەروونی و یادەوەریت باشتر بێت:

هەندێک جار تووشی سترێس و دڵەڕاوکێ دەبیت، ئەمە شتێکی باو و ئاساییە. هەرچەندە بەڵگەکان دەریدەخەن کە خواردنەوەی و هەڵمژینی پێکهاتەکانی ناو چای ڕۆزماری  یارمەتیدەرە لە باشترکردنی باری دەروونی و بەرەوپێشبردنی بیرەوەریت؛ توێژینەوەیەک دەریخستووە کە خواردنی 500 میلیگرام ڕۆزماری  ڕۆژانە دوو جار بۆ ماوەی 1 مانگ ئاستی دڵەڕاوکێی بە شێوەیەکی بەرچاو دابەزاندووە و بیرەوەری و کوالیتی خەو لە نێوان خوێندکارانی کۆلێژدا باشتر دەکات، بە بەراورد لەگەڵ بەکارهێنانی حەپە کیمیاییەکان 

توێژینەوەیەکی دیکەی (۲) مانگە لەسەر (٦٦) کارمەندی پیشەسازی ئاماژەی بەوە کردووە کە ئەوانەی ڕۆژانە دوو کەوچکی چا (٤ گرام) ڕۆزماری لە ٢/٣ کوپ (١٥٠ مل) ئاودا دەخۆنەوە، ڕایانگەیاندووە کە هەست بە سووتانی بەرچاو کەمتر دەکەن لە کارەکانیان، بە بەراورد لەگەڵ ئەوانەی هیچیان نەخواردووەتەوە .

لە ڕاستیدا پێدەچێت تەنها بۆنکردنی ڕۆزماری سوودبەخش بێت. توێژینەوەیەک لە (۲۰) گەنجی پێگەیشتوو تەندروستدا تێبینی کرد کە هەڵمژینی بۆنی ڕۆزماری بۆ ماوەی (٤ – ۱۰) خولەک پێش تاقیکردنەوە، تەرکیز و باری دەروونی باشتر دەکات. لەمەش زیاتر، توێژینەوەیەک لەسەر (٢٠) کەسی گەورەی تەندروست دەریخستووە کە هەڵمژینی زەیتی ڕۆزماری چالاکییەکانی مێشک هاندەدات و باری دەروونی باشتر دەکات. ئاستی چالاکیی بەشداربووان، پەستانی خوێن، لێدانی دڵ وە ڕێژەی هەناسەدان دوای هەڵمژینی ڕۆنەکە زیادی کرد ڕەنگە دەرهاویشتەی ڕۆزماری باری دەروونی باشتر بکات بە پێشخستنی هاوسەنگییەکی تەندروست لە بەکتریاکانی ڕیخۆڵە و کەمکردنەوەی هەوکردن لە هیپۆکامپوسدا، ئەو بەشەی مێشکت کە پەیوەندی بە هەستەکان و فێربوون و یادەوەرەکانەوە هەیە.  

 4- پاڵپشتی تەندروستی مێشک دەکات:

هەندێک لە توێژینەوەکانی دەریانخستووە کە پێکهاتەکانی ناو چای ڕۆزماری ڕەنگە تەندروستی مێشکت بپارێزن بە ڕێگریکردن لە مردنی خانەکانی مێشک. توێژینەوەکانی ئاژەڵان باس لەوە دەکەن کە تەنانەت ڕەنگە ڕۆزماری پشتگیری لە چاکبوونەوە بکات لەو حاڵەتانەی کە دەبنە هۆی تێکچوونی مێشک، وەک جەڵتەی مێشک توێژینەوەکانی تر باس لەوە دەکەن کە  ڕۆزماری ڕێگری دەکات لە کاریگەرییە نەرێنییەکانی پیربوونی مێشک، تەنانەت  پارێزگاری دەکات لە دژی نەخۆشییە تێکچوونە دەمارییەکان  وەک ئەلزەهایمەر.

 5- پارێزگاری لە تەندروستی بینین و چاو دەکات:

لە کاتێکدا توێژینەوەکان لەسەر چای ڕۆزماری و تەندروستی ئەوە پیشان دەدەن کە هەندێک پێکهاتەی ناو چایەکە  سوود بە چاوەکانت دەگەیەنن. 

توێژینەوەیەک زیادکردنی دەرهاویشتەی ڕۆزماری بۆ چارەسەرە باوەکانی وەک ئۆکسیدی زینک و پێکهاتەکانی تری دژە ئۆکسێنەری (AREDs) تاقیکردەوە، بۆی دەرکەوت کە یارمەتی خاوکردنەوەی تێکچوونی ڕەنگی پەیوەست بە تەمەن (AMD) دەدات، کە حاڵەتێکی باوە کە کاریگەری لەسەر بینین هەیە.

توێژینەوەکانی ئاماژە بەوە دەکەن کە ترشی ڕۆسمارینیک لە ڕۆزماریدا سەرهەڵدانی ئاوی سپی چاو دوادەخات – ناڕوونی وردە وردەی چاو کە دەبێتە هۆی کوێربوون و توندی ئاوی سپی چاو کەمدەکاتەوە.

 6. باشتربوونی هەرسکردن:

چای ڕۆزماری دەتوانرێت ڕاستەوخۆ دوای نانخواردنی نیوەڕۆ یان ئێوارە بخورێت، چونکە یارمەتی هەرسکردن دەدات بە کەمکردنەوەی ترش و غازی زیادە.  دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ کەمکردنەوەی ئاوسانی سک و لەدەستدانی ئارەزووی خواردن. 

 7.باشترکردنی  تەندروستی جگەر:

ڕۆزماری دەتوانێت کار بکات بۆ باشترکردنی کارکردنی جگەر و باشترکردنی سەرئێشەی پەیوەست بە زیادەڕەوی لە خواردن یان خواردنەوە (بەتایبەت کاتێک خۆراک ڕێژەیەکی زۆر چەوری تێدایە). سەرەڕای ئەوەش، نابێت چای ڕۆزماری بەبێ چاودێری پزیشک بخورێتەوە ئەگەر پێشینەی نەخۆشی جگەرت هەبووە. هەرچەندە دەتوانێت کاریگەری پارێزەری هەبێت، بەڵام کاریگەرییەکەی لە بوونی نەخۆشیدا زۆر بە باشی نازانرێت.

  ئایە ڕۆزماری بەسوودە بۆ مێشک؟ 

توێژینەوەیەک بە سەرۆکایەتی ئەندرۆ پێنگێلی، دکتۆرا لە بەشی پزیشکی گیایی لە پەیمانگای تای سۆفیا لە ویلایەتی میریلاند، کاریگەرییەکانی  گەڵای ڕۆزماری وشککراوە لەسەر باشترکردنی توانای زەینییەکان  تاوتوێ کردووە. بۆ توێژینەوەکە، بەتەواوی (٢٨) کەسی جگەرە نەکێش کە تەندروستییان جێگیرە و لە تێکڕای تەمەنی (٧٥) ساڵدا بووە، ژەمی جۆراوجۆری ڕۆزمارییان پێدراوە و دواتر پشکنینی کۆمپیوتەریان بۆ کراوە بۆ پشکنینی ئاستی توانا زەینییەکانیان. بۆیان دەرکەوتووە کە ڕۆزماری یارمەتییەکی باشی توانا زەینییەکان دەدات بەبەراورد بە پێشتر کە بەکاریان نەهێناوە.

Categories
business

داستانی سەرکەوتنی ماکدۆنالدز

داستانی سەرکەوتنی ماک دۆنالدز

خواردەمەنی فرۆشی ماك دۆناڵدز بەبۆنەی یادی تێپەڕبوونی پەنجا ساڵەی دامەزراندنیەوە بە كردنەوەی فرۆشگایەكی نوێ ئاهەنگێكیان بە رپاكرد تا ئەوە پیشان بدەن كە بە تێپەڕبوونی نیو سەدە هێشتا بە شوێن كاری نوێ و داهێناندا دەگەڕێن . كارناسان لەو باوەڕەدان كە ماك دۆناڵدز لە گەڵ ئەوەی یەك هێزی ئابوری یە ، دیاردەیەكی كۆمەڵایەتیشە كە بوەتە هۆكاری گۆڕانكاری لە بەها كۆمەڵایەتیەكاندا تەنانەت لەو دیوو سنورەكانی ڕۆژئاواشەوە ، لەم ڕووەوە ڕەخنەگرانی ئەوەیان بە نیشانەیەكی جیهانگیری و فراوان خوازی سەرمایەداری ئیدانەكرد.

لەوانەیە سەرسام ببیت لەوەی كە پۆلی ئابووری و كۆمەڵایەتی ماك دۆناڵدز لە ساڵی 1948 دا لە دوكانێكی ساندوویچ فرۆشی بچوكەوە كە خاوەنەكەی دوو برابوون بە ناوی ڕیچارد و مۆریس ماك دۆناڵدز لە شاری ( سن برناردینۆ) لە وولایەتی كالیفۆرنیای ئەمەریكا ، لە گەڵ ئامێرێكی بەرهەم هێنانی خواردنەوەی (میلك شیك) دەست بەكاربوون ، ئەوەی كە تایبەتمەندی بە خواردنەمەنی فرۆشی برایانی ماك دۆناڵدز دەبەخشی ئەوەبوو كە توانیان بەهرە لە هێڵی بەرهەمهێنانی كارەخانەكان وەرگرن لە ساڵانی ئاوەدانكردنەوە و نۆژەندكردنەوەی دوای جەنگی جیهانی دووەم كە هەلی بۆ كڕیارانی سەرقاڵ دەرەخساند بە شێوەیەكی خێراتر ساندویچەكان بگاتە دەستیان هەروەها بە بەرفراوانبوونی كاری ژنان لە دەرەوەی ماڵدا، خەڵكی زیاتر ڕویان كردە خواردنی هەمبرگرەكانی ماك دۆناڵدز.

سەركەوتنی ئەم دوو برایە سەرنجی فرۆشیارێكی ئەمەریكای ڕاكێشا بە ناوی (ری كراك). كراك لە سەرەتای ساڵی 1950 دا سەردانی ئەم دووبرایەی كرد و شێوەی كارەكەیان كە ناوی سیستەمی خزمەت كردنی خێرای لێ نرابوو پەسەند كرد. ئەو خانووەكەی خۆی خستە ڕەهنی بانقەوە و لە 15\4\1955 یەكەم ڕستۆرانی لەو شێوازە كردەوە لە (دس پلینز) لە دەوروبەری شاری ( ایلینویز) و بانگەشەی بۆ ئەم شێوازە كرد لە سەرتاسەری ئەمەریكا.

چۆن بزنسێکی سەرکەوتوو بنیاد دەنێی؟ 

چۆن ئەبی بە خاوەن کارێکی باش؟ 

چۆن ئەبی بە بەڕێوەبەرێکی باش؟

چۆن مامەڵە لەگەڵ پارەکانت ئەکەیت؟ و بۆچی پێویستە لە پارە تێ بگەیت؟ 

چۆن تێچووەکان کەم ئەکەیتەوە و داهاتت زیاد ئەکەیت؟ 

چۆن کارمەند دائەمەزرێنی و پەرە بە تواناکانیان ئەدەیت؟ 

ئەو لێهاتووی و شارەزایانە کامانەن کە پێویستە وەك خاوەن کارێك بیان زانیت؟

دەیان بابەتی گرنگی تر کە بە بەشداری کرنت لەم کۆرسی بزنس لیدر فێریان ئەبیت و لێیان سودمەند ئەبیت. بۆ زانیاری زیاتر سەردانی ئەم لینکانە بکە

(جیمز شراگەر) مامۆستای بازرگانی لە زانكۆی شیكاگۆ دەڵێت: ڕەمزی سەركەوتنی (كراك) داهێنانی بەردەوام بوو لە بەرهەم هێنانی فراوانی خواردەمەنی ئامادەكراو دا و پەیڕەوكردنی ووردی ستانداردی جیهانی لە جۆری بەرهەمەكانیدا.

ئەو هەروەها پسپۆڕبوو لە پەیداكردنی شوێنی گونجا بۆ ڕستۆرانت بەبێ گوێ دانە نرخی كڕینیان، كراك كەلە ساڵی 1983دا لە دونیا دەرچوو پەی بردبوو بە گرنگی خاڵێكی تر ئەویش ئەوەبوو كە زۆربەی كڕیاران جۆراوجۆری چاوەڕوان نەكراویان لە خواردندا پێ پەسەند نیە. ئەو سوور بوو لە سەر ئەوەی كەلە هەموو ڕستۆرانتەكانیدا خۆراكی یەكسان  كە بە ماددەی نەگۆڕ و گڕی یەكسان دروست كرابێت بە كڕیارانی پێشكەش بكرێت، بۆ ئەوەی تاقی كردنەوەی خواردنی هەمبەرگری ماك دۆناڵدز لە شیكاگۆ وە بیگرە تا سیدنی یەك تام و چێژی هەبێت.

ئەدوارد زایاك مامۆستای بەڕێوەبردن دەناسم كە دەچن بۆ چین، سەنگاپور یان هەر شوێنێكی تر بەڵام خواردنی ماك دۆناڵدز دەخۆن چونكە دەیانەوێت بزانن كە چی دەخۆن.

فرۆشی سی ملیارەمین هەمبەرگر

گەرچی لەوانەیە لە ڕۆژنامەیەكدا بخوێنیتەوە كە كەسێك بەهۆی زیادكردنی كێشیەوە سكاڵای لە ماك دۆناڵدز كردبێت ، بەڵام كراك تێگەشتبوو كە خەڵكی حەزیان لە چ شتێكە. 

 (كلی برامۆل) پسپۆڕی خۆراك لە زانكۆی (ییل) دەڵێت : ماك دۆناڵدز تێگەیشتنێكی باشی لە ژیان ناسی دا هەبووە، چونكە دەیزانی زۆربەی خەڵكی حەزیان لە خورادەمەنی پڕ لە شەكرو چەوری یە. دەیەی 1960 دەورانێك بوو كە ماك دۆناڵدز بەخێرایی بەرفاروان بوو. ڕاگەیاندنەكانی ئەم كۆمپانیایە لە بڵاوكراوەكان و گۆڤار و تەلەفزیۆنەكاندا بەرفراوان بوو و كڕیاران دەیانتوانی تاقە ئاڵتونیەكان كە ببووە  هێمای  ماك دۆناڵدز لە كەنەدا و پۆرتۆریكۆدا ببینن، لەم ساڵانەدا بوو كە بوكەشوشەی ئەم كۆمپانیایە بە ناوی روناڵد ماك دۆناڵد دروست كرا.

پاشان كراك بەشی برادەرانی ماك دۆناڵدی كڕیەوە و لە دەیەمین ساڵیادی دامەزراندنی كۆمپانیاكە یدا بەنمایش كردنی پشكەكانی ئاهەنگێكیان گێرا.

لە ساڵی 1969 دا ماك دۆناڵدز نزیكەی 1500 ڕستۆرانتی هەبوو، ئەم كۆمپانیایە ڕۆژانە سێ ملیۆن و نیو هەمبەرگری دەفرۆشت.

ستیواندرسۆن سەرۆكی ئەنجومەنی میلی ڕستۆرانتەكانی ئەمەریكا دەڵێت: كە ماك دۆناڵدز خواردنی خۆراكی لە دەرەوەی ماڵدا كردە ئەزمونێكی كەم خەرجی پەسەند و لە نێوان خەڵكی دا پەرەی پێدا.

ئەو دوبارە دەڵێت: كاتێك ماك دۆناڵدز هات، چەند ڕستۆرانتێك لە هەر شارێكدا هەبوو، بەڵام تەنها پزیشكان و پارێزەران خێزانەكانی خۆیان دەبرد بۆ ئەو ڕستۆرانتانە. بەڵام ئێستا خەڵكی بەچاوپۆشی لە باری ئابوری و كۆمەڵایەتیان دەڕۆن بۆ ڕستۆرانت. لە دەیەی 1970 دا ماك دۆناڵدز شوێنێكی بۆ یاری مناڵان دابین كرد لە رستۆرانەكانیدا و جۆرە ڕستۆرانتێكی كردەوە بۆ شۆفێرەكان كە بتوانن بەبێ ئەوەی لە سەیارەكانیان دابەزن خواردنی خۆیان بكڕن.

بەم شێوەیە ماك دۆناڵدز بووبە شوێنی دڵنشین و خۆشەویستی خێزانەكان كە لە دەوری كۆبونەوە. هەروەها لیستی خۆراك لەم ڕستۆرانتەدا گۆڕانكاری بەسەردا هات و لەساڵی 1979 دا نانی بەیانیان بەتەواوەتی لە ماك دۆناڵدز دا پێشكەشكرا. لە ساڵی 1979 دا ماك دۆناڵد سی ملیادەمین هەمبەرگری خۆی فرۆشت.

لە دەیەی 1980دا كە دەوڵەتی ئەمەریكا زۆر بەجدی بە دواداچونی بۆ سیاسەتی درەكی خۆی دەكرد.

هەروەها ماك دۆناڵدز لە ئەڵمانیا ، فنلەندا، یابان ، ئوسترالیا، گوام، تایلەند، فەنزوێلا و پاناما ڕستۆرانتی كردەوە. لە ساڵی 1985 دا، تاقی ئاڵتونی ڕستۆرانتەكانی ئەم كۆمپانیا یە لە 43 وڵاتدا دەتوانرا ببیینرێت. 

بەتوانەوەی سەهۆڵەكانی جەنگی سارد، هەمبەرگرە گەرمەكانی ماك دۆناڵدز ببویە سەفیری بەهاكانی ولایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا.  شارەزایان كردنەوەی یەكەمین ڕستۆرانتی ماك دۆناڵدز لە مۆسكۆ لە ساڵی 1990 دا بە هەڵكردنی ئاڵای سەرمایەداری دەدەنە قەڵەم لە سەر زەمینی بەجێما و لە یەكیەتی سۆڤیەت.

 لە دەیەی 1990 دا ئەمەریكیەكان زیاتر نیگەرانی ژینگە بوون و لە ئاكامدا ماك دۆناڵدز كە كڕیارەكانی ملیاردەها كاغەزی سەندویچ  پەرداخی سەفەرییان فڕێ دابوو، دەستی كرد بە دووبارە دروست كردنەوەی ئەو شتانە لە و مادە بێ كەڵكانە. هەروەها كاتێك كە كڕیارەكان نیگەرانی قەڵەو بوونی خۆیان بوون، ئەم كۆمپانیایە هەستا بە پێشكەش كردنی خواردەمەن بە ڕەچاوكردنی زیاتری لایەنی تەندروستی.

پاش چەند ساڵ لە بێ بازاری لە ئەمەریكادا و یەكەمین زیانی سێ مانگەی ئەم كۆمپانیایە لە ساڵی 2002 دا، ماك دۆناڵدز لە دوو ساڵی ڕابردوودا دەستی كردەوە بە دووبارە یانەوە و زیاد بوونی ڕێژەی فرۆشتنی بەرهەمەكانی. لە ساڵی 2004 دا سوودی ئەم خۆراك فرۆشتنە بە زیادبوونی ڕێژەی 55% بە دوو ملیار و 280 ملیۆن دۆلار گەیشت.

جوكرنان قائمقامی پێشوی ولایەتی ئیندیانا یەكێكە لە دەیان كەسیەتی بەناوبانگ كە ڕۆژانێك بووە كاری كردووە بۆ ماك دۆناڵدز. ئەم پیاوە لە تەمەنی 16 ساڵیدا فرۆشیاری یەكێك لە ڕستۆرانتەكانی ماك دۆناڵدز بووە. ئەو دەڵێت : لە گەڵ ئەوەشدا كە فشاری كارەكەمان زۆر قورس و گران بوو بەڵام ورەی بەكۆمەڵمان زۆر بەرز بوو. 

كارل لویس: پاڵەوانی ڕاكردنی ئوڵەمپیك لە ساڵی 1978 دا كاری بۆ ماك دۆناڵدز كردووە وە لەوێدا بەگرنگی كات و خێرایی ئاشنا بووە. ئەو دەڵێت : ناتوانرێت لە خێرایی بەرهەم هێنان كەم بكەیتەوە. ئەگەر ئەوەی لە ئەستۆتدایە بە باشی ئەنجامی نەدەیت، تیمەكەت دەدۆڕێت.

بەپێی ڕاگەیاندنی وێب سایتی ماك دۆناڵدز كەسایەتیە ناودارەكانی تر كە ماوەیەك لە ڕستۆرانتەكانی ئەم كۆمپانیایە دا كاریان كردوە بریتین لە : جق بزوس ، دامەزرێنەری سایتی ئەنتەرنێتی Amazon، ئەندرۆ كارد ، سەرۆكی نووسینگەی كۆشكی سپی ، لروی جو ، كەشتیەوانی ئاسمانی ئەمەریكایی ، هێدی كلوم ، سوپر مدل  اڵمانی ئەندی مەك دوو لە هەونەرپیشەی هالیوود ، تونی ستوارت پاڵەوانی لێخوڕینی ئوتۆمبێل و شانیا تواین ، گۆارنی بێژی كەنەدایی. 

لە كاتێكدا دەست كەوتی جیهانی ماك دۆناڵدز ئێستا لە 40 ملیار دۆلار نزیك بووەتەوە لە ساڵێكدا ، ئەم كۆمپانیایە زیاتر لە 30 هەزار ڕستۆرانتی لە 119 وڵاتی جیهاندا هەیە و شان بەشانی فەرهەنگ و سەرمایەداری ، لە لایەن هەندی َ ڕەخنەگرانەوە ئەمە ئیمپریالیزمێكی خۆراكی ئەمەریكایی یە. 

وەرگێڕانی :هادی فتاح